Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 49

Á síðustu árum hefur sovézk kvikmyndalist tekið
sig mjög á og framleitt nýstárleg og athyglisverð
verk eins og „Örlög manns“ eftir Bondartsjúk,
„Heiður himinn" og „Kvæðið um hermanninn"
eftir Tsjúkræ.
í þættinum um Sostakovits er getið tilskipunar
Zdanoffs frá 10. febrúar 1948 um tónlist.
Tilefni hennar var ópera eftir grúsíska tónskáld-
ið Múradelí: „Hin mikla vinátta", sem Stóra
leikhúsið i Moskvu hafði kostað 600 þúsund
rúblum til að koma á svið. Tilskipunin for-
dæmdi óperuna sem brot á hinu sósíalistíska
raunsæi, enda væri hún og óþjóðleg. Algert mis-
ræmi væri milli forms og innihalds, hljómsveitin
hefði t. d. í frammi hávaða, þegar Ijóðræn atriði
væru á sviðinu, og væri hávaði þessi oft á tíðum
módernistískur. Tilskipunin mælti svo fyrir, að
tónskáld skyldu skrifa samkvæmt reglum rúss-
neskrar sígildrar tónlistar, tónlist þeirra eigi að
vera innihaldsrík og í listrænu formi, hún eigi
að vera raunsæ og byggð á alþýðlegum sönglög-
um, cigi að vera einfökl og auðskilin: í tilskip-
uninni var mestu tónskáldum Sovétríkjanna, Sos-
lakovits, Prokoféff, Khatsatúrjan o. fl. úthúðað
fyrir andþjóðlegan formalisma.
í ræðu, sem Zdanoff flutti á ráðstefnu tónlistar-
manna, í tilefni af tilskipuninni tilkynnti hann,
að svipta bæri þessa niðurbrjótendur listarinnar
öllum áhrifum á mál Tónskáldasambandsins,
enda höfðu þeir gert sig seka um dálæti á „sam-
tíma burgeisatónlist Vestursins, úrkynjunartón-
listinni" (Zdanoff, 1950, bls. 61), um dálæti á mis-
hljómum, þeir höfðu vanrækt þjóðlega tónlist og
lýsitónlist, þeir höfðu lítilsvirt laglínuna og lagt
áherzlu á hljóðfall, vanrækt sönglög en lagt sig
ranglega eftir textalausri hljóðfæratónlist, gert
sig seka um nýjabrum og limlest þannig tónlist-
ina, afneitað henni. Og samt hafði ríkisstjórnin
sæmt marga þessa menn Stalínverðlaunum. Þeir
höfðu þannig fengið „verulega fyrirfram-
greiðslu", sagði Zdanoff, en einmitt til þess þeir
veldu hinn rétta veg. Von var því, að Zdanoff
hneykslaðist, er þeir kusu hinn ranga veginn.
(Zdanoff, 1950, 73.)
„Miðstjórn bolsivikka krefst fagurrar og glæsi-
legrar tónlistar," sagði Zdanoff (bls. 68). Hann
krafðist líka „fagurrar og glæsilegrar" myndlist-
ar, og stofnaði árið 1947 Myndlistarakademíu til
að vaka yfir „sósíalistískum realisma" á sviði
þeirrar listgreinar og til að berjast gegn formal-
isma, natúralisma og öðrum burgeisaismum.
í reiðilestri sínum yfir tónskáldum stærði Zdan-
off sig af því að hafa „útrýmt útrýmendum mál-
aralistarinnar" (bls. 65). En það er svipað með
þessa „útrýmendur málaralistarinnar“ eins og
Krist forðum: Hinn myrti reis upp frá dauðum
— en það gerði Pílatus ekki.
6. Hldkan
Við andlát Stalíns, 5. marz 1953, var sem fargi
væri af létt. Georgi Malénkoff, sem tók við for-
sætisráðherraembætti, var á margan hátt gáfaður
maður og virtist ekki slíkt hörkutól sem fyrir-
rennari hans, Malénkoff hafði að vísu tekið það
BIRTINGUR
47