Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 42

leg, hávaðasöm", að hún sé „einhvers konar
straumur af hljóðum, lagabrotum, þar sem vísar
að laglínu drukkna, slitna sundur, hverfa í' högg-
um, ískri og veini. Erfitt er að fylgjast með þessari
„tónlist" og ókleift að leggja sér hana á minni“.
Þá segir ennfremur í greininni: „Þetta er tónlist,
byggð á stefnu, sem afneitar óperunni, en slík
vinstriöfgalist afneitar yfirleitt allri leiklist, ein-
faldleika, raunsæi, skiljanleik og eðlilegum fram-
burði orðanna." *) Við þetta bætir Kalosín frá
eigin brjósti: Tónlist Sostakovits er „geðtruflun
vinstriöfgamanns, trúðleikarabrögð, formal-
ismi“.
Með þessari grein kvað stórinkvísitor sovézkrar
listar í rauninni upp dauðadóm yfir Sostakovits.
Zdanoff var ekki vanur að hlífa neinum, enda
hafði hann mikilhæfan menningarfrömuð sér við
hlið þar sem Jagoda var. Þótt Sostakovits væri
ekki tekinn fastur, var hann fallinn í ónáð og
vissi, hverju hann gat átt von á.
Sostakovits lauk við 4. symfóníu sína árið 1935.
Henni er svo lýst af þeim, sem gerzt þykjast
þekkja, að hún sé tjáning djúprar þjáningar og
kvala, sem enga lausn fá. Enda þótt Sostakovits
væri fallinn í ónáð og ætti líf sitt undir að yfir-
völdunum félli næsta verk hans í geð, þá réðst
hann í það dirfskufulla fyrirtæki að láta flytja
þessa symfóníu. En þegar æfingar voru hafnar á
henni í Leníngrað, mun tónskáldið hafa gert sér
Ijóst hvað í' vændum var og ákvað skyndilega að
*) Kalosín, 169.
draga hana til baka og hætta við flutning á
henni.#)
Líf tónskáldsins hékk nú á þræði.
Sostakovits átti um þrjá kosti að velja: 1. Fara
að dæmi Majakofskís. 2. Halda sínu til streitu,
láta flytja 4. symfóníuna og lenda í vist hjá Ja-
goda. 3. Beygja höfuð sitt og hné, leita leyfis
stjórnarvaldanna til að mega halda áfram starfi
sem tónskáld.
Fimmta symfónían, flutt nær tveim árum eftir að
hann lauk við þá fjórðu, var beiðni um miskunn.
Þessi symfónía var að efni og boðskap ekki ýkja
frábrugðin hinni fjórðu, en hún endar á bjart-
sýnum og glaðværum sigursöng (eða svo var látið
heita). Frumflutningur symfóníunnar fór fram
þann 21. des. 1937. Eftirvænting og kvíði bjó í
brjóstum þeirra, sem biðu í sal fílharmóníunnar
í Leníngrað eftir því að heyra symfóníuna flutta.
En tæplega höfðu síðustu tónarnir dáið út, þegar
allir stóðu á fætur, hrópuðu öskruðu klöppuðu
og stöppuðu af gleði og hylltu tónskáldið, sem
varð að taka við fagnaðarlátunum í meir en hálf-
líma. Að loknum hljómleikunum var Sostakovits
haldið samsæti á hótel Astoría og listamenn Len-
íngraðborgar kepptust um að hylla hann.
Yfirvöldin hafa sjálfsagt ekki treystst til að leggja
*) Lengi vel álitu menn, að Sostakovits hefði eyðilagt
handritið að raddskránni til frekara öryggis. En nú
fyrir skömmu var symfónía þessi skyndilega dregin
fram í dagsljósið og frumflutt í Moskvu í febrúar 1962.
Sjá dagbl. Þjóðviljann 28.11.1962.
40
BIRTINGUR