Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 35

áður höfðu hann f mestum hávegum, því að þessi
var vilji Valdsins. Reyndar þurftu menn ekki að
lesa verk Píljnjaks til að vita, að hann var vargur
í véum. Menn kepptust hver um annan þveran
að úthúða honum og sýna þannig Valdinu holl-
ustu sína í von um að bjarga eigin skinni. Enginn
gat vitað, hvern Valdið slægi næst.
Skyndilega var Píljnjak einn — aleinn — yfirgef-
inn. Enginn þorði að rétta honum litla fingur til
hjálpar af ótta við reiði Vaklsins.
Þessi herferð gegn Píljnjak var sú fyrsta, sem far-
in var til þess að reka f útlegð úr sovézkum bók-
menntum alla þá, sem studdu byltinguna af eigin
sannfæringu, en vildu ekki gerast hjól í skrif-
finnskumaskínunni. Pí'Ijnjak var manna ólíklcg-
astur til þess. Árið 1923 hafði hann skrifað:
„Ég cr ekki kommúnisti og þessvegna viðurkenni
ég ekki að ég verði að vera kommúnisti og skrifa
eins og kommúnisti, en ég viðurkenni, að komm-
únistastjórnin í Rússlandi á rétt á sér vegna sögu-
legra örlaga Rússlands, en ekki vegna viljakomm-
únistanna, og að svo miklu leyti, sem ég vil fylgj-
ast með þessum örlögum (eins vel og ég get og
eins og samvizka mín og hugur minn segja mér)
er ég með kommúnistum, það er að segja, að svo
miklu leyti sem kommúnistarnir eru með Rúss-
landi er ég líka með þeim ... Síðustu árin hefur
ríkisvald okkar sett upp útungunarstöðvar fyrir
flokksbókmenntir, úthlutað þeim matarskömmt-
un og árangurinn hefur orðið enginn, eða öllu
heldur árangurinn varð slæmur, því að þegar
þetta fólk snerti á list hætti það að vera stjórn-
málamenn án þess að verða listamenn ... Af þvf
leiðir aðra ályktun: Ég álít, að rithöfundur verði
fyrst og fremst að bcra umhyggju fyrir handritum
sínum, að gera þau góð, og hafi hann í vasanum
heiðarlegt og gilt aðgöngukort að flokksskóla og
þjóðfélagi, þá er það hans einkamál, sem kemur
bókmenntum ekkert við.“ *)
Yfirlýsing sem þessi var að sjálfsögðu forkastan-
leg, bæði frá sjónarmiði RAPP-sinna og hinna
stalínsku skriffinna, sem á eftir þeim komu. Höf-
undur hennar hlaut að missa rétt sinn að lifa.
Árið 1937 hvarf Boris Píljnjak. Ekkert hefur til
lians spurzt síðan. Einmana hefur hann gengið
í dauðann, annað livort fyrir framan aftökusveit
hins stalínska réttlætis eða þá í einhverjum fanga-
búðum þess.
Um þær mundir, sem RAPP var leyst upp, var
það orðið hættuverk að fást við tjáningu mann-
legs hugar. Þær einar hugmyndir voru leyfðar f
þjóðfélaginu, sem þjónuðu hagsmunum Valdsins
á hverjum tíma. Menn gátu aðeins verið annað
hvort á réttri línu eða rangri, allar skoðanir
voru annað hvort rétttrúnaður eða trúvilla.
Sannleikurinn var aðeins einn, og enginn efaðist
um réttmæti hans, hver sem hann svo var á
hverjum tíma, hið minnsta frávik gat dregið
þungan dilk á eftir sér. Gerði einhver það, gat
*) ívitnað eftir: Gleb Struve, Study of Soviet Russian
Literature, 1951, bls. 215. — Á íslenzku hefur birzt ein
saga eftir Píljnjak í tímaritinu „Nýtt Land“, júlí—ágúst
1937.
BIRTINGUR
33