Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 40

orðabókinni (51. bindi). Þar er minnzt á nokkur
fórnardýr stalínismans, Túkhatséfskí, Úborévits
o. fl. Meðal þeirra er og Meyerhold. Dánarár
hans er þar sagt vera 1942. Það bendir til þess,
að Meyerhold hafi ekki verið settur fyrir aftöku-
sveit, heldur hafi hann borið beinin við gadda-
vírsgirðingu fjöldafangabúða i Síberíu eða við
Norður-íshaf.
Að loknu 20. þingi Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna leyfðu stjórnarvöld, að minnzt væri á ný á
Meyerhold, þó aðeins að þvi tilskildu, að ætíð
fylgdi skammaruna um formalisma hans.
í nýlegu sovéttímariti er minnzt örfáum orðum á
Meyerhold. Þar segir svo: „Hann lét afvegaleið-
ast af innantómum leikbrögðum. Hið grófgerða
form huldi fyrir áhorfandanum boðskap leiksins,
fól fyrir honum hugmynd hans.“ (Oevres et op-
inions, nr. 2, 1961, p. 186). Þetta er sú formúla,
sem endurtaka ber, sé minnzt á Meyerhold.
Örlög Meyerholds eru dæmi um þær aðferðir,
sem beitt var við að koma hinni sósalistísku raun-
sæisstefnu á. Sök Meyerholds var sú, að vilja vera
sjálfstæð persóna, byltingarmaður. Stalín kærði
sig ekki um byltingarmenn. Hann þurfti aðeins á
auðmjúkum þjónum að halda til að útbásúna
hugmyndir hins Æðsta. Til þess að berja þær inn
í höfuð almennings varð m. a. að hamra á þvf að
utan landamæra Sovéts væri enn verra glóandi
helvíti en innan þeirra. En þjóðrembingur var
Meyerhold framandi. Hann lét ekki troða sér í
spennitreyju. Og fyrir þann glæp hlaut hann að
týna lifinu.
4. Dmitri Sostakovits
Dmitrí Dmitrévits Sostakovits fæddist í St. Pét-
ursborg (Leníngrað) þann 25. sept. 1906. Faðir
hans var efnaverkfræðingur af pólskum ættum,
fæddur í Síberíu, en móðir hans kennari í píanó-
leik. Hún var fyrsti kennari hans í tónlist og þeg-
ar á unga aldri var Dmitrí staðráðinn í því að
gerast tónlistarmaður. Hann varð þjóðfrægur í
einu vetfangi, þegar fyrsta symfónía hans, loka-
prófsverkefni við Tónlistarháskólann, var frum-
flutt þann 12. maí 1926. Hann var um tíma í
vafa, hvort hann ætti að leggja fyrir sig píanóleik
eða tónskáldskap, en niðurstaðan varð sú, að
hann gerðist tónskáld. Árin eftir að hann lauk
námi samdi hann mörg verk, sem vöktu mikla
athygli.
Á þessum tíma var gróska í rússnesku tónlistar-
lífi. Rússneskir tónlistarmenn höfðu víðtæk
tengsl við erlenda starfsbræður sína. Frægir for-
ystumenn nútímatónlistar eins og Honegger,
Hindemith, Alban Berg, Stravinskí, Bartók,
Darius Milhaud og fleiri komu til Sovétríkjanna
og héldu þar tónleika. Ung rússnesk tónskáld
kunnu og mjög góð skil ekki aðeins á klassískri
tónlist heldur og á tónlist nútímans og tjáning-
araðferðum hennar. Meðal þeirra, sem beztum
árangri náðu í tónskáldskap á þeim tima og mest
voru dáðir, var hinn ungi Dmitrí Sostakovits.
Verk hans skáru sig úr öðrum vegna frumlegs
þróttar og mikillar og óskeikullar kunnáttu í
meðferð einstakra hljóðfæra. Dmitrí var ekki í
slagtogi við hin svokölluðu próletkúlt-tónskáld,
38
BIRTINGUR