Austurland - 23.12.1998, Blaðsíða 20

20
Jól 1998
foreldrarnir í ströngu í eldhús-
inu. Jólamaturinn er svo borðað-
ur í hádeginu og snæða flestir
kalkúna í jólamatinn. I eftirmat
er svo borðaður jólabúðingur sem
er borinn fram logandi með mik-
illi viðhöfn. Eins og í Ástralíu er
það siður að setja pening í búð-
inginn og má sá sem fær pening-
inn óska sér. Klukkan þrjú síð-
degis hlusta svo allir á ræðu
drottningarinnar í sjónvarpinu
og á eftir er drukkið te og borð-
aðar kökur. Á jóladag borða
margir á veitingastöðum eða
börum og á það aðallega við um
einstæðinga og gamalt fólk sem
ekki nennir að standa í elda-
mennsku. Einnig er fjöldi fóiks á
Englandi sem er af erlendu bergi
brotið og þar á meðal margt fólk
sem ekki heldur jólin hátíðleg og
þetta fólk vinnur oft eðlilega
vinnudaga yfir jólin. Almennt
séð má þó segja að jóladagurinn
sé samverudagur fjölskyldunnar
og flestir halda sig heima við í
faðmi hennar. Að kvöldi jóla-
dags borða Bretar yfirleitt létt
hlaðborð. Menn gæða sér á af-
ganginum af kalkúnanum, borða
osta, jólakökur og annað góð-
gæti. Margir drekka jólaglögg,
léttvín, eða aðra áfenga drykki
þetta kvöld.
Annan í jólum kalla Bretar
„Boxing day“, eins og Ástralir.
Þessi dagur er mikill íþróttadag-
ur rétt eins og hjá Áströlum og
eru gjarnan leiknir rugby-leikir í
góðgerðarskyni þennan dag.
Fleiri íþróttir eru stundaðar
þennan dag og m.a. er boxað.
Þetta er einnig stærsti veiðidagur
ársins og er þá ekki átt við fisk-
veiðar, heldur refaveiðar. María
segist oft hafa farið með fjöl-
skyldunni á markaðstorg bæjar-
í Neskaupstað eru búsett hjónin
Taina Otsamo og Pétur Siguijóns-
son ásamt dætrum sínum, þeim
Tinnu Katariinu og Jóhönnu
Tuuliu. Pétur er Norðfirðingur að
uppruna, en hann hefur búið í
Finnlandi í 12 ár. Fjölskyldan
ætlar að vera á Islandi í eitt ár, en
þau komu hingað m.a. vegna hins
erfiða atvinnuástands sem ríkt
hefur í Finnlandi síðustu árin.
Pétur er bátasmiður að mennt og
starfaði hann við að smíða snekkj-
ur fyrir erlenda ríkisbubba, þar
til sú atvinnugrein hrundi alger-
lega í upphafí þessa áratugar. Síð-
an þá hefur enga vinnu verið að
fá nema hlutastörf og tímabund-
in störf, en viðvarandi atvinnu-
leysi hefur verið yfir 20% í Finn-
landi og á sumum svæðum allt að
50%. Taina er hins vegar list-
menntuð og hefur hún rekið eig-
in vefstofu í nokkur ár. Fjölskyld-
an býr í sveit skammt frá bænum
Oulu í Norður-Finnlandi og eiga
þau þar stórt gamalt hús sem
ins, en þar hófust veiðamar og
var þá mikið um dýrðir. Uppá-
klætt fólk á hestbaki með veiði-
hunda, skálaði í kampavíni og
flutti skálarræður áður en haldið
var af stað. Að þessu loknu fór
fjölskyldan oftast á pöbbinn.
Pétur hefur verið að gera upp
síðustu árin.
I Finnlandi fara verslanir að
minna á að jólin séu á næsta leiti
í lok nóvember, með tilheyrandi
auglýsingamennsku. I desember
hafa nú orðið margar verslanir
opið á sunnudögum, en það tíðk-
aðist ekki áður fyrr. Reyndar er
enn kvóti á sunnudagsopnanir og
er það til vitnis um að Finnar taka
hvíldardaginn alvarlega, en Finn-
ar em að ýmsu leyti meiri bók-
stafstrúarmenn en við Islendingar.
I desember er algengt að fyrir-
tæki haldi svokölluð „litlu jól“ og
bjóði starfsmönnum í mat og á
ærlegt fyllirí, en sá siður er
reyndar algengur um alla Skandi-
navíu. Skreytingar eru ekki eins
miklar hjá Finnum og hjá okkur,
a.m.k. ekki á heimilum, en víða
er mikið skreytt í bæjum og
borgum og eru verslunareigend-
ur þar duglegastir. Á heimilinu
er jólatréð mikilvægasta skreyt-
ingin, en það er ekki sett upp fyrr
en á aðfangadag. I sveitum tíðk-
ast að fjölskyldufaðirinn arki með
börnin út í skóg og velji tré til að
höggva og draga heim á sleða og
hafa Pétur og Taina haldið í
þessa hefð. Lofthæðin í stofunni
hjá þeim er svo mikil að þau geta
haft þriggja metra hátt jólatré!
Önnur merkileg hefð í skreyting-
um em svokölluð „himmeli“, sem
eru skreytingar úr stráum sem
bundin eru saman og hengd upp í
loftið, en þessar skreytingar eru
afar flókin og fínleg smíði. Einn-
ig búa Finnar til jólageithafur úr
stráum sem bundin em saman.
(Reyndar er gaman að geta þess
að á finnsku er notað sama orðið
yfir „jólahafur" og ,,jólasvein“.)
Kertaljós eru einnig mikið notuð
til skreytinga. Finnar eyða nokkr-
um tíma í bakstur og matargerð
fyrir jólin. Þeir baka smákökur
og ávaxtakökur og útbúa einnig
meðlæti með jólamatnum, sem
eru t.d. réttir sem gerðir eru úr
rófum og sírópi og úr gulrótum
og rís. Þeir búa einnig til pipar-
kökuhús sem skreytt em með
sykri og súkkulaði og hjálpa böm-
in gjarnan til við húsasmíðamar.
Á aðfangadag hafa Finnar
margar skemmtilegar hefðir. T.d.
fá börnin gjafimar á aðfangadag
og kemur jólasveinninn með þær
inn á hvert heimili. í Finnlandi
eru gjafimar bara merktar við-
takenda, ekki gefanda, og koma
Annað merkilegt fyrirbæri sem
sést bara á annan í jólum eru svo-
kallaðir „Morrismen“, en það er
fólk í hvítum búningum, með
bjöllur á ökklum og úlnliðum sem
dansar þjóðdansa án undirleiks.
Marfa segist hafa haldið í sína
því allar gjafir bara frá jólasvein-
inum, sem reyndar er yfirleitt
fjölskyldufaðirinn eða afinn í
dulargervi. Finnar eyða ekki eins
miklu í jólagjafir og við íslend-
ingar og það eru fyrst og fremst
börnin sem fá gjafir. Á aðfanga-
dag er haldið í þá hefð að taka
kornknippi og gefa fuglunum að
borða. Um klukkan fjögur síð-
degis fer fjölskyldan í saunabað
og slappar af áður en sest er að
veisluborðum. Á hveiju sumri út-
vegar fólk sér birkigreinar, sem
svo eru frystar eða þurrkaðar, og
á fólk því ferskt birki til að slá á
bakið á sér í gufunni, en það
kemur blóðinu á hreyfingu og
ferskur birkiilmurinn fyllir vitin.
Eftir saunabaðið er svo sest að
snæðingi og eru miklar krásir á
borðum. Pétur og Taina hafa haft
lambakjöt á jólaborðinu síðustu
árin, en það þykir óvenjulegt því
flestir borða svínakjöt í jólamat-
inn. Kjötið er annaðhvort reykt
eða saltað og steikja menn heil
svínslæri. Meðlætið er eins og
áður sagði einskonar rófu- og gul-
rótarstöppur sem eru hitaðar í
ofni. Finnar borða einnig sér-
stakt jólabrauð og síðast en ekki
síst er síldin mikilvægur réttur á
jólaborðunum. Pétur segir það
hafa vakið athygli sína að mikil-
vægi síldarinnar er slíkt að fréttir
koma um það í sjónvarpinu
þegar sfldin kemur með flutninga-
skipum frá Islandi. Reyndar
segist Pétur hafa heimildir fyrir
því að stór hluti af þeirri síld sem
Finnar borða sé unnin á Norð-
firði, enda vilji Finnar bara gæða-
vöru. Eftir matinn eru gjafimar
svo opnaðar og er það að sjálf-
sögðu stund sem er í uppáhaldi
hjá yngstu kynslóðinni. Að sögn
jólasiði eftir fremsta megni og
íjölskyldan heldur bæði aðfanga-
og jóladag hátíðlegan og borðar
því svínahamborgarhrygg á að-
fangadag og fuglakjöt á jóladag
Tainu er á aðfangadagskvöld rifj-
uð upp fæðing Krists og sungnir
jólasálmar og seint á aðfanga-
dagskvöldið er farið í messu.
Reyndar er Taina alin upp á afar
kristilegu heimili þar sem faðir
hennar er prestur, en hún segir þó
kirkjusókn Finna almennt vera
góða yfir jólin. Sérstaklega er
orðið vinsælt að fara til messu
klukkan sjö á jóladagsmorgun.
Jóladagurinn er afar rólegur í
Finnlandi. Flestir halda sig heima-
við og gæða sér á hinum ýmsu
kræsingum og njóta dagsins í
faðmi fjölskyldunnar. Fólk borð-
ar afganga frá því kvöldið áður,
enda fáar fjölskyldur sem torga
heilu svínslæri í einni máltíð.
Sfldarréttir af ýmsum gerðum
eru einnig í öndvegi á jóladag og
menn gæða sér á jólabrauði. Þá
er ráðist á piparkökuhúsið, en
það er yfirleitt svo stórt að það
endist fram að áramótum. Einnig
er fólk duglegt að raða í sig kon-
fekti og sælgæti eins og við ís-
lendingar erum yfir hátíðarnar.
Jóladagurinn er alger helgidagur
og engin fyrirtæki eða verslanir
eru opnar þennan dag.
Annar í jólum er líka helgi-
dagur hjá Finnum og eru fyrir-
tæki og verslanir einnig lokaðar
þann dag, þó að reyndar séu sjopp-
ur víða opnar. Um miðjan dag
eru haldnar guðþjónustur og hefð
er fyrir því að á þessum degi séu
grafir ættingja skreyttar með ljós-
um eða kertum. Á annan í jólum er
algengt að ættingjar eða vinir séu
heimsóttir og em menn einnig dug-
legir að borða á þeim degi. Reynd-
ar er meira léttmeti á borðum og
t.d. er borðaður svokallaður „lút-
fiskur“ í hádeginu. Lútfiskur er
saltaður þorskur, sem hefur verið
lagður í sérstakan lút, en við það
fær hann ákveðið bragð og miss-
ir allan lit. Fiskurinn er svo borð-
aður með jafningi og kartöflum.
Þennan sið má einnig finna í
Skandinavíu.
Oskum ðllum Ajstfiráíngum
Gleðílegra jób og farsæls kamandí drs
Pdkkum víáskíptin á dnínu sem erad líða
|Norð^n»óll>
í NES
k
APOTEK
NESKAUPSTAÐ
ESKIFIRÐI
REYÐARFIRÐI
Óskum viðskiptavinum okkar
og iandsmönnum öllum
gleðilegrar jólahátíðar
og farsældar á
komandi ári.
HEÐINN
SMIÐJA
Stórás 6
210 Garðabœr
Finnsk jól
Fara í sauna á aðfangadag
Pétur Sigurjónsson og Taina Otsamo, ásamt dœtrum sínum,
Jóltöimu og Tinnu. Tréð á myndinni er um þriggja metra liátt og
Pétur hjó það sjálfur áti í skógi.