Austurland - 23.12.1998, Blaðsíða 31

Jól 1998
31
logn og ekki sást ský á lofti.
Þetta er rétt um það leyti sem
íbúamir á Fjarðaröldu á Seyðis-
firði fá að sjá sólina, sem þá hef-
ur falið sig fyrir þeim á bak við
fjöllin í um það bil fjóra mánuði.
Um kl. 11 f.h. hringdi síminn
á skrifstofu minni. Símstöðin í
Stakkahlíð tilkynnti: „Þjóðverjar
eru að koma i heimsókn til ykkar
núna. Það eru þrjár flugvélar á
leiðinni til ykkar.“ Ég hringdi
þegar í stað til hlutaðeigandi for-
ingja og skýrði honum frá þessu.
Þó að við í loftvarnarnefndinni
hefðum ráðlagt íbúum bæjarins
að halda sig innan dyra þegar
Þjóðverjar komu í heimsókn, jafn-
vel að vera í kjöllurum á meðan á
heimsóknum þeirra stóð, vissi ég
ekki fyrri til en ég var kominn út
á hlað, þar sem ég stóð og góndi
upp í loftið til að sjá flugflota
þennan. Flugvélarnar sá ég ekki,
en heyrði í þeim. Þess í stað sá ég
geysilegan kolsvartan reykjar-
mökk gjósa upp í loftið frá höfn-
inni, nálægt þeim stað, sem E1
Grillo lá og andartaki sfðar heyrði
ég drunurnar frá sprengingunni.
Ég sá ekki til skipsins frá hlað-
inu, þar sem ég stóð vegna hús-
anna á Öldunni sem báru á milli.
Ég hljóp þá upp á loft og leit út
um glugga, en þaðan sást vel út á
fjörðinn. Ég gat ekki séð nein
merki þess, að skipið hefði orðið
fyrir sprengjunni, sem sprakk
mjög nærri framstafni þess um
leið og hún skall í sjóinn. Það
eina, sem ég sá eftir sprenginguna
var ofur lítill gufuslæðingur, eft-
irstöðvar af reykmekkinum, sem
gaus hátt í loft, þegar sprengjan
sprakk."
Inga Hrefna Sveinbjörnsdótt-
ir man vel eftir deginum sem E1
Grillo var sökkt.
„Ég var tólf ára gömul þegar
þessir atburðir áttu sér stað. Ég
var í skólanum þegar loftvamar-
flautan fór í gang. Við vorum öll
rekin strax niður í kjallara, en
það var algjör regla þegar loft-
árásir voru yfirvofandi. Flestir
voru orðnir vanir þessu og það
voru bara nokkrir sem grétu og
þurfti að hugga. Mér fannst alltaf
gaman þegar við vorum send í
kjallarann, því þá þurftum við
auðvitað ekki að læra og það
voru lesnar fyrir okkur sögur.
Þennan dag var einn nemandinn
ekki sáttur við að vera sendur í
kjallarann og ætlað hann að
stinga af og fara heim. Steinn
skólastjóri reyndi að stöðva hann,
en lenti í stympingum við dreng-
inn og endaði það með því að
hann hrinti skólastjóranum, sem
féll við. Hann rakst utan í þegar
hann féll og það sá á honum eftir
þetta atvik. Drengurinn slapp
hins vegar út. Við vorum í kjall-
aranum á meðan árásin stóð yfir,
en þegar henni var lokið var gef-
ið merki um að hættan væri liðin
hjá og hélt kennsla þá áfram. Við
fórum svo heim í mat í hádeginu
og þá sáum við hvað hafði gerst
en skipið var hálf sokkið í sæ
þegar við gengum fram hjá því.
Uárgreiðfilustofa Hönnu Stínu
óskar viðfikiptavinum fiínum gleðilegra
íóla og fersealfi komandi óre með
þakklaati fyrir viðfikiptin é órinu
sem er að líða
Hái-gi-eiðeluetofa Hönnu Stínu
Hólegötu 6 Meekaupetað
Sími 4-77 1552
Miðvangi 2 - 4- Egileetöðum
2ími 4-71-20^6
Það var talað um að einn skip-
verji hefði særst í árásinni, en ég
veit ekki hvað er til í því. Það var
mikill erill í bænum eftir að þetta
gerðist, herbílar keyrandi fram
og aftur og margir hermenn á
ferðinni. Um kvöldið var orðið
dimmt, en gott veður var og
heiðskírt. Þá heyrðum við hviss
utan af firði, en skipið var
skammt frá heimili okkar. Við
þustum út og sáum þá móta fyrir
skipinu þar sem það sökk í sæ.“
setuliðinu, enda kom seinna í
ljós að gat var á afturkinnungi
þess, sem ekki gat hafa orðið af
völdum þýsku sprengjunnar. Það
dró dilk á eftir sér að skipið
skyldi sökkva í fjörðinn. Skipið
var nánast fullt af olíu, og tók
hún að leka úr skipinu fljótlega
eftir að það sökk og barst hún
upp á yfirborðið og var mengunin
svo mikil að fjörurnar ötuðust
olíu og myndaðist þar þykk leðja.
Börn voru oft að leik í fjörunum
Svona leit Seyðisfjörður út á hernámsárunum. Fremst á myndinni
má sjá herskála á Fjarðaröldu.
Árás þýsku vélanna bar svo
brátt að, að ekki gafst tóm til að
skjóta á þær úr loftvarnarbyssum
og hurfu þær fljótlega úr augsýn
eftir árásina. Eftir að vélamar
voru horfnar sigldu norskir fall-
byssubátar þegar út í olíuskipið
og fluttu áhöfn þess í land. Brátt
kom í ljós að leki hafði komið að
skipinu, því það fór að síga jafnt
og þétt að framan. Að lokum
sökk framstefni skipsins alveg í
kaf og ekkert var á floti af skip-
inu nema afturendi þess, sem
stóð upp úr sjónum það sem eftir
lifði dags. Mönnum ber ekki
saman um hve lengi framendinn
var að sökkva, en sennilega hef-
ur það tekið á aðra klukkustund
og er því undarlegt að skipið
skyldi ekki vera dregið að landi,
en varla hefði þurft að draga það
nema eina til tvær skipslengdir.
E.t.v. hafa menn ekki þorað því
af ótta við frekari loftárásir af
hálfu Þjóðverja. Skipið sökk svo
allt seinna um kvöldið og er talið
líklegt að því hafi verið sökkt af
og föt þeirra ötuðust olíu og
þaðan barst þessi óþverri inn í
híbýli fólks á fótum barnanna
þegar þau komu heim til sín eftir
þessar fjöruferðir. Sjófuglar, sem
lentu í olíubrákinni, vesluðust
flestir upp og drápust, skip og
bátar ötuðust olíu og einnig
bryggjurnar. Olía barst einnig út
úr firðinum til nálægra staða og
m.a. má geta þess að æðavarp
Stefáns bónda í Stakkahlíð í
Loðmundarfirði beið verulega
hnekki af völdum olíunnar og
ollu honum umtalsverðu tjóni.
Eftir að stríðinu lauk gerðu Seyð-
firðingar kröfu um að skipið yrði
fjarlægt úr firðinum, þar sem enn
barst mengun frá því. Bretar
vildu ekki leggja fé í að bjarga
skipinu, en buðu það hins vegar
íslenskum aðilum til eignar.
Þessir íslensku aðilar létu athuga
hvort mögulegt og hagkvæmt
væri að bjarga skipinu en svo
reyndist ekki vera. Hins vegar
var afganginum af olíunni dælt
úr skipunum, um 4500 smálest-
um. Mikil olíumengun varð á
firðinum á meðan verið var að
dæla upp olíunni. Enn í dag
koma upp olíuflekkir úr skipinu,
Seyðfirðingum til mikillar gremju.
Lokaorð
Þegar styrjöldinni lauk var allt
herlið strax flutt burt frá Seyðis-
firði. Hins vegar voru skálarnir
og flest sem í þeim var skilið
eftir og setti ríkisstjómin því á
fót Sölunefnd setuliðseigna, sem
hafði það hlutverk að koma
skálum og öðrum nýtilegum hlut-
um, sem urðu eftir þegar herinn
fór, í verð og höfðu margir áhuga
á að kaupa herskála til að nota á
bújörðum sínum og sem geymsl-
ur. Vegsummerkin eftir hernám-
ið voru þurrkuð út á nokkmm ár-
um og í dag eru ekki miklar sjá-
anlegar minjar um hemámið á
Seyðisfirði, þó að reyndar standi
þar enn nokkrir skálar. Hins veg-
ar hafði hernámið nokkuð skað-
leg áhrif á byggðina á Seyðis-
firði að því leyti að útgerð lagðist
nánast alveg af á meðan á því
stóð og stóð hún því veikum fót-
um eftir stríð. Enda fækkaði á
Seyðisfirði eftir stríð, úr u.þ.b.
1000 manns, niður í 742 árið
1961 og t.d. lagðist byggð á
Vestdalseyri alveg af, en þar var
100 manna byggð um aldamót.
En þó að Seyðfirðingum hafi
fækkað eftir stríð má sennilega
þakka fyrir að þeim fækkaði ekki
meðan á stríðinu stóð af vofeif-
legri ástæðum. Það er nefnilega
nánast óskiljanlegt að Þjóðverjar
skyldu ekki gera út leiðangur
sprengjuflugvéla til að gera raun-
verulega stórárás á Seyðisfjörð á
stríðsámnum. Á firðinum lágu
oft tugir herskipa sem hefðu
reynst stórum flugflota næsta
auðveld bráð, en þær árásir sem
gerðar vom á Seyðisfjörð verða
að teljast minniháttar miðað við
mikilvægi staðarins fyrir Atlants-
hafsflota bandamanna. Það er
samt ljóst að fáir íslendingar
hafa fengið jafn sterkan smjörþef
af raunverulegum styrjaldarátök-
um og Seyðfirðingar.
Verslunin Kristal og hársnyrtistofa Maríu
óska Norðfirðingum og öðrum
Austfirðingum gleðilegrar
jólahátíðar og farsældar á
komandi ári.
Þökkum viðskiptin á
árinu sem er að líða
Verslunin Kristal
HaTnarbruut 3 - Nesíkaupstað
9 477 1850