Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Blaðsíða 76

74 Halldór Ármann SigurÖsson
í 1. þætti var sagt frá því, sem margir málfræðingar hafa áður
haldið fram, að frumlög krefjast ekki endilega beygingarsamræm-
is í íslensku og í 2. þætti vom leidd ýmis rök að því, sem menn
hafa líka komið auga á áður, að beygingarsamræmi virðist skilyrt
af nefnifalli í íslenskum persónuháttarsetningum. í 3. þætti var sett
ffam sú skýring á þessu nefnifallsskilyrði að beygingarsamræmi sé
því aðeins mögulegt (í persónuháttarsemingum) að hjálparbás setn-
ingarinnar tengist nafnlið með nefnifallsbraut: Hjálparbásinn úthluti
nefnifalli eftir slíkri braut og því hafí beygingarþættir nefhifallslið-
arins „aðgang“ að hjálparbásnum, eftir sömu braut. í 4. þætti var
síðan fjallað um sérstakar hömlur sem em á beygingarsamræmi við
nafhlegar sagnfyllingar og andlög í nefnifalli og talið að þær megi
rekja til þess að hjálparbásinn stjómar ekki andlögum og stjómar sagn-
fyllingum aðeins óbeint. í 5. þætti var loks rætt um aukafallsfrum-
lög og bent á að þrátt fyrir að þau geti ekki ráðið beygingarsam-
ræmi séu þau fullgild fmmlög í yfirborðsgerð; sérstaða þeirra felist
aðeins í því að þau séu yfirborðsfmmlög sem fái fall sitt þegar í djúp-
gerð.
Á undanfömum rúmum áratug hafa umfangsmiklar rannsóknir fjölda
málfræðinga leitt í ljós að mjög margvísleg rök hníga til þess að svo-
kölluð „fmmlagsígildi" í íslensku séu fmmlög. íslenska virðist því vera
eitt af örfáum indó-evrópskum tungumálum sem hafa aukafallsfrum-
lög og er reyndar það af þessum málum sem langítarlegast hefur verið
rannsakað með tilliti til slíkra fmmlaga. Eitt af því sem menn hafa þó
ekki athugað mjög rækilega í þessu sambandi er beygingarsamræmi
og því hefur í rauninni ekki verið nægilega vel ljóst hvort það er að
einhverju leyti fmmlagseinkenni í íslensku og mæli svo gegn því að
greina „fmmlagsígildi" sem fmmlög. Ein af meginniðurstöðum mínum
er að svona sé þessu einmitt ekki farið: Beygingarsamræmi við nafnliði
í íslenskum persónuháttarsetningum virðist alls ekki ráðast beinlínis af
því hvort þeir em fmmlög eða ekki heldur fyrst og fremst af form-
legum venslum þeirra við hjálparbásinn, þ.e.a.s. af því hvort þeir fá
fall frá hjálparbásnum og því hvort og hvemig hjálparbásinn stjómar
þeim.