Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Blaðsíða 148

146
Þorsteinn G. Indriðason o.fl.
og benti á aðra lausn (Malone 1953) sem Einar Haugen (1958) tók
upp og útfærði nánar. Hún felst í því að áhersla og lengd eru sameinuð
í eitt og sama fyrirbærið, íaccent' sem fellur ýmist á sérhljóð eða
samhljóð áhersluríms.3 Samkvæmt þessu eru baklægar gerðir mann
og man /man’/ og /ma’n/. f>essi tilgáta hefur þann kost að gera grein
fyrir tengslum áherslu og lengdar og er jafnframt laus við galla hinnar
fyrri. Þó er hún ekki gallalaus. Bent hefur verið á (Hreinn Benediktsson
1963, Kristján Ámason 1980:16-17) að þegar tvö ólík samhljóð fylgja
á eftir áherslusérhljóði (atkvæðagerð I hér að framan), eins og í hest,
er illmögulegt að skera úr um hvar accent Haugens lendir því að öll
hljóðin eru stutt. Loks er að geta þess að greining Haugens skapar
vandamál innan beygingafræðinnar (sbr. Kristján Ámason 1980:20).
Sveinn Bergsveinsson (1941) virðist aðhyllast þá skoðun að sér-
hljóðalengd sé fónemfsk en samhljóðalengd ekki. Sara Games (1976)
tekur í sama streng og byggir hún þá skoðun á niðurstöðum rannsókn-
ar sinnar á hljóðskynjun. Þar kom fram að málnotendur byggja nær
eingöngu á lengd sérhljóðsins þegar þeir greina á milli orða eins og
ís og íss. Svipaðar niðurstöður komu fram í hljóðskynjunarrannsókn
Jörgens Pind (1982) en hann telur að hlutfall sérhljóðs af heildarlengd
áhersluríms ráði úrslitum um túlkun. Þá má geta þess að Janez OreSnik
og Magnús Pétursson (1977, sjá líka Magnús Pétursson 1978d:80-
83) telja að sérhljóðalengd sé fónemísk í sunnlenskum framburði en
samhljóðalengd í norðlenskum og byggja þá niðurstöðu á hljóðfræði-
rannsóknum Magnúsar sem greint er frá í 3. kafla þessarar greinar.
Hreinn Benediktsson (1963) hefur beitt beygingarfræðilegum rökum
til að sýna að ekki er fýsilegt að telja sérhljóðalengd fónemíska. Ef sá
kostur er tekinn er t.d. ekki hægt að mynda eignarfall af orðum eins
og hús og vor á sama hátt þótt þau tilheyri sama beygingarflokki-
Nefnifalls- og eignarfallsmyndir þessara orða eru sem kunnugt er:
(3) nf. ef.
[hu:s] [hus:]
[vo:r] [vors]
3 Áherslurím er áherslusérhljóð og þau samhljóð sem fara á eftir innan atkvæðisins-