Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1991, Blaðsíða 117

Breytingar á persónubeygingu miðmyndar
115
en ef dregið er úr skrúðstflnum er nýjum myndum miðmyndar frekar
breytt í gamlar. í töflu 2 má sjá glöggt dæmi um hið síðara þar sem eru
ævintýrin í 657 og í 586.
Af því sem nú er rakið er ljóst að ráðgátuna um framgang þessarar
breytingar á 14. til 16. öld má leysa með því að gera ráð fyrir að nýjar
myndir komi í tveimur bylgjum:
1. Á 14. öld eru nýjar myndir norvagismi og þær hverfa með
minnkandi norskum áhrifum um og upp úr 1400.
2. Á ofanverðri 15. öld eru nýju myndimar sjálfsprottnar og
þær sækja á eins og málkerfístengsl segja fyrir uns þær sigra
algerlega.
Til að renna fleiri stoðum undir þessa lausn er gagnlegt að huga
abeins nánar að fyrirbærinu norvagismar.
A 14. öld höfðu íslendingarnáin menningartengsl við Noreg og fluttu
^ mikið af bókum þangað (Stefán Karlsson 1979). Atvinnuskrifarar
Sem skrifuðu fyrir útflutning beittu þá að meira eða minna leyti í öllu
Því sem þeir skrifuðu þeim norvagismum sem nauðsynlegir voru í
utflutningsbókunum til að gera þær útgengilegar. Þetta hefur Stefán
^arlsson (1978) rakið. Meðal algengustu norvagisma má nefna það að
^ePpa h á undan / og r, t.d. lutr fyrir hlutr og rœddr fyrir hrœddr, og
1 öðru lagí M-hljóðvarpsleysi eins og í þeir kallaðu fyrir þeir kölluðu.
^eðal algengustu norvagisma eru líka 3. persónu myndir fyrir 1. pers.
1 fr- nt., t.d. ek hefir fyrir hefi.4 Hér sjáum við dæmi þess að með því
ab það var þröngur hópur vel æfðra manna sem skrifaði handritin gátu
Þeir notað þar málsnið sem voru nokkuð langt frá eðlilegu talmáli.
Urn og upp úr 1400, með endalokum bókaútflutnings og minnkandi
^cnningartengslum við Noreg, hverfa margir norvagismar að mestu,
Þ^r á meðal nýju myndimar í miðmynd. Þó héldust sumir norvagismar.
^irðast það ekki síst vera þeir sem að einhverju leyti endurspegluðu þá
uPplausn beygingarkerfísins í norsku sem nú fór mjög í vöxt og voru
öjörn K. Þórólfsson (1925) telur reyndar að þessi breyting só af innlendum rótum
^anin. Stefán Karlsson (1978) telur að hún sé upphaflega komin frá Noregi en hafi
fótfestu í fslensku talmáli um hríð.