Freyr - 01.01.1906, Blaðsíða 16

12
Í’BEYK,.
þessara áburðartegunda, þó getur það komið
fyrir, ef vissa er fyrir því, að jarðveginn vanti
eitthvert eitt jurta-næringarefni, en venjulegast
eru þó hin efnin, annaðhvort eða bæði, borin á
líka, en mest af því sem skortur er á, eða þá
að húsdýra-áburður er borinn á með.
Einhæfar áburðartegundir eru algengar og
meira notaðar en fleirhæfar, af því fyrst og
fremst, að þá hefir maður það í hendi sér, af
hverju þessara efna mest skuli bera á, og í
öðru lagi hafa þær einhæfu þann kost fram yfir
hinar, að þær eru tiltölulega fyrirferðarminni.
í>að er Jika enn auðgerðara að svíkja samsettu
áburðartegundirnar en þær ósamsettu (einhæfu),
en altaf er það aðgæzluvert við kaup á tilbún-
uip áburði, að hann sé eins sterkur og hanu
er sagður vera. Meðan efnarannsóknastofan
er eklti komin á fót, varðar það mestu, að hann
sé keyptur frá áreiðanlegum verzlunum.
Kílísaltpétur er einvörðungu köfnunarefnis-
áburður. Köfnunarefnið þurfa plönturnar til að
mynda eggjahvítuefni sín (holdgjafaefni).
Köfnunarefnið er dýrasta áburðarefnið,
það er líka vandfarnast með það. IÞað geym-
ist illa í jarðveginum i þeim samböndum, sem
það getur orðið plöntunum að notum. Hús-
dýraáburður heldur því illa x sér, því hættir
til að gufa burt og mikið af því fer forgörðum
1 leginum, þar sem hann fer til spillis. Ollum
plöntum er þetta efni nauðsynlegt.
Kílísaltpétur (saltpétursúrt notron) flyzt
um víða veröld frá Chili á vesturströnd Suð-
urameríku. Hetta saltpéturslag er þar á 30
mílna stóru svæði, 1—5 fet á þykt. Það ligg-
ur ofarlega eða efst i jarðveginum. Viðast er
1—27a fest þykt ofan að því.
Deilt hefir verið um það, hvernig saltpét-
urinn hafi myndast þarna, en seDnilegast þyk-
ir, að hann sé myndaður af gúanólagi, sem
þar hafi verið mikið af meðfram stöðuvatni.
Að holdgjafaefni gúanósins hafi svo sýrst og
breyst í saltpéturssýru og að síðan hafi með
natroni úr stöðuvatninu myndast saltpétursúrt
natron. Aðrir halda því fram að saltpéturinn
hafi myndast þarna af þangi og þara.
A fyrra helmingi síðustu aldar var farið
að flytja Kílísaltpétur til Xorðurálfunnar en
lengi vel var hann svo dýr, að hann var lítið
notaður. Á seinni hluta aldarinnar færðist
notkunin mikið í vöxt.
Saltpéturinn er misjafnlega sterkur. I
þeim sem mest er seldur eru 12— 15°/9 af
köfnunarefni. Hann er hvítleitt salt, sem sýg-
ur fljótt í sig raka; er því venjulega deigur.
Þarf að geyma hann þar sem þurt er, svo raki
komist ekki að honum, annars getur hann
runnið niður.
Saltpéturinn er borinn á að vorinu, um og
eftir að sáð er. Sé hann í kögglum þarf að
mylja þá vel. Honum er stráð jafnt yfir, ekki
herfaður niður né á annan hátt færður niður
í moldina. Bezt er að bera hann á þegar út-
lit er fýrir regn. Sé hann borinn á graslendi
er það ekki gjört fyr en farið er að grænka.
í>að má ekki bera hann á fyr en þetta vegna
þess að jarðvegurinn heldur honum svo illa í
sér. Plönturnar þurfa að geta notfært sér hann
fljótlega eftir að hann er borinn á. í>ær hafa
einmitt á fyrsta vaxtarstigi sínu mesta þörf
fyrir nægilegt köfnunarefni til þess að kom-
ist geti í þær döggun. Saltpéturinn er einatt
borinn á í tvennu lagi. Því, sem hverjum
bletti er ætlað, er skift til helmninga og borið
á með 2—3 vikna millibili. Á dagsláttu mun
vera hæfilegt að bera 75—100 pd.; oft er
meira borið á fyrir rótarávexti, alt að 150 pd.
Reynslan verður að kenna oss hið rétta í þessu
sem öðru.
Þetta er dýr áburður; síðastliðið sumar
voru 100 pundin seld hér í Reykjavík á 13,50 kr.
Á flestum jarðvegi sjást þess fljótt merki,
ef kílísaltpétur er borinn á. Gróðurinn vex
meira og litur hans verður dökkgrænni en hann
var áður.
Saltpéturinn er borÍDn á þar sem skortur
er á köfnunarefni í jarðveginum. Hans er sízt
þörf í feitan og moldarmikinn jarðveg.
(Eramh.)
%
Skökk hagfræði,
Blaðið „Skandinaven11 telur vera skakka
hagfræði það, er nú skal greina: