Freyr - 01.01.1906, Blaðsíða 17

FREYR.
13
að fresta því til morguns, sem gjört verður
í dag.
að eiga fieiri hesta en kýr.
að geyma ákurðiun úti undir beru lofti.
að vanrækja að gefa kúm rófur með heyinu.
að láta hús og muni eyðileggjast af vanhirðu.
að drekka hrennivín eða áfenga drykki.
að hafa ónýt og ótrú hjú.
að búa með ónýtri og eyðslusamri konu.
að vanrækja barnauppeldið.
að gleyma smámunum.
S. S.
Mjóikurbú á Hálogaiandi.
I fomöld var það nefnt .Hálogaland í
Noregi, sem nú tekur yfir- Norðurlandsamt
og mikinn hluta Tromsöamts. Þessi hluti
Noregs liggur á 64-—70° norðl. br. — Þar er
stundaður bæði sjávarútvegur og landbúnaður.
Eraman af, langt fram á seinni hluta liðinnar
aldar, kvað fremur litið að jarðræktinni þar,
og meðferð á fénaði var sorglega ábótavant.
En síðan búnaðarskólinn var stofnaður í Bodö
1893, hefir áhugi á laudbúnaði aukist, og fram-
kvæmdir í jarðyrkju og öðru viðvíkjandi bú-
skap eru stórum meiri en áður var.
Arir 1891 var stofnað þar fyrsta mjólkur-
búið, en síðan hefir búunum fjölgað sem hér
segir
Ár. Tala búanua. Tekið á . móti nýmjólk í pt.
1895 10 999,000
1898 19 4,450,000
1900 60 7,250,000
1902 66 8,000,000
Síðastliðið ár eru búin talin að vera 70
alls, og að hafa tekið á móti 10 millj. pottum
af nýmjólk. — Eyrir nýmjólkur pottinn hafa
menn fengið 5—8 aura eftir því, Sem smjörið
hefir selst.
Flest búin starfa aðeins nokkurn hluta af
áriuu; byrja mörg í marz og hætta 1 október.
Þetta, að búin starfa ekki alt árið stafar. af
því tvennu, að flestar kýrnar eru vorbærar eða
bera seint að vetrinum, og svo því, hve erfitt
er að flytja að búunum um há-veturinn.
Annars er meðferðin á kúnum ekki góð,
og ástæðan til þess, að þær eru hafðar vorbær-
ar er einmitt sú að spara með því fóður kúnna.
Geldstöðutími þeirra er laugur, og yfir þann
tíma eru þær víða fóðraðar sultarfóðri. • Af þessu
leiðir, að kýrnar mjólka ekki vel. Meðal-kýr-
nyt er talin að vera 1100—1200 potta um árið.
Beztu kýr mjólka 1800—2000 potta, en mjög
fáar þar yiir.
: Mjólkurbúin eru flést lítil og mörg þeirra
rekin með handafli. A þeim búum eru skil-
vindur, sem suúið er með hendinni, og strokkað
með handafli. Sum búin nota vatn sem hreyfi-
afl, og einstaka hafa gufuvél. Stærð búanna
að meðaltali sést á eftirfylgjandi töflu:
Ár. Nýmjólkurpottur á Smjör framleitt á
hvert bú hverju búi
1895 99,900 8,325 pd.
1900 ±20,833 10,069 —
1902 121,212 10,101 —
1904 142,857 11,905 —.
Sum búin eru auðvitað miklu stærri en
hér er-sýnt, en mörg aftur mikið minni, enda
miuni en okkar bú flest. — Eu þrátt fyrir
þetta, hvað búin eru lit.ij, er þó talið að þau
hafi- gjört mikið gagn. Þau hafa stutt að auk-
inní jarðrækt,, samfára betri hirðing á áburði,
betri hirðing á' kúnum og s. frv. Kúnum hef-
ir einnig fjölgað, og sumir éru byrjaðir á að
gefa þeim fóðurbæti, olíukökur, hvalkjötsmjöl,
sildarmjöl og fieira. ’
Aí þessum 70 búum, sem nú eru á Há-
logalandi, eru að eins 4 í Tromsöamti en hin
Öll í Norðurlandsamti. 011 eru búin mjólkurbú.
— Eu auk þess eru þar nokkur smjörfélög.
JÞeim er þannig háttað, að hver og einn skilur
mjólkina ‘ heima og strökkar 1-—2 f viku, 'og
allir sömu daga. Þegar búið er að taka' af
strokkiium er smjörið flutt, lítið meira en hálf
hnoðað á ákveðinn stað í sveitinni, og þang-
að koma allir með sitt smjör, sem eru í fé-
laginu. Þar er smjörið svo linoðað um, saltað
og drepið niður í ílát, og selt sem mjólkur-
búa smjör. Þegar eg vai- í Noregi 1898—
1899, heimsótti ég tvö slík smjörfélög norður á
Hálogalaridi og sá hvernig smjörið var verkað.
Smjörvérkunin fer frain í lítilfjörlegum skála,