Freyr - 01.06.1906, Blaðsíða 7
FREYR
83
sanngjarnt að reikna hestinn á 30 au. í út-
.sæði þarí 7 tn., og af því útsæðiskartöflur
þurfa að vera valdar, reikna eg tn. á 10 kr.
Vinnuna er erfiðast að áætla svo nærri sanni
láti, en vel mun ílagt að reikna hana á 107
kr. — Uppskeruna vil eg reikna ú 8 kr. tn.,
og er það mun lægra en kartöflur ganga kaup-
um og sölum á Norðurlandi.
Eeikningurinn litur þá þannig út:
1. Vextir af stofnfé . . . 9,75 kr.
2. Viðhald girðingarinnar . 3,00 —
3. Áburður, 100 hestar á 30 au. 30,00 —
4. Útsæði 7 tn. á 10 kr. . . 70,00 —
5. Öll vinna................ 107,25 —
Allur árskostnaður 220,00 kr.
Uppskeran 100 tn. á 8 kr. 800,00 —
Hreinar tekjur 580,00 kr.
Allir sjá að hér er um svo geysi miklar
■tekjur að rœða, borið saman við stofnfé og
starfsfó, að óhætt er að færa uppskeruna niður
um helming, sem eg álít sanni nær, og verðar
kartöfluræktin eigi að síður mjög arðsöm at-
■vinnugrein. Og hróplegt framtaksleysi er það,
að vér skulum enn flytja inn í landið kartöfl-
ur fyrir yfir 50 þús. kr á ári, og borða þó
mikið minna af þeim en vér ættum að gjöra.
Með þeim mætti spara mikið meira en gjört
er kornmatarkaup, og þær eru holl og hand-
hæg fæða, ekki sízt fyrir oss, sem lifum svo
raikið af fiskmeti.
Guðjnn Guðmundsson.
Framtal og frómleiki.
Þá, er lesa línur þessar, vildi eg mega
'biðja að taka fram febrúarblað þ. á. „Freys“
og einnig að hafa við höndina tíundarlögin 12.
júlí 1878 (lagasafn, bls. 214, 3. hefti).
í nefndu blaði „Freys“ (eg fékk það í
gær) er ritgjörð: „Sauðfjáreign vor og fram-
talsskýrslurnar,“ er virðast eiga að sýna og
sanna óráðvendni „bænda“ með samanburði á
böðunar-fjártölunni og tíundarskýrslunum næst
á undan.
Fjártöluskýrslan sjálf er fróðleg, en fer þó
of skamt, að mínu áliti, — úr því að farið var
að birta hana í búnaðarblaði, — til að ná þeim
tilgangi: að fræða. í>á hefði hún átt að sýna
jQártölu í hverjum hrepp.
En það leynir sér ekki, að aðalerindi rit-
gjörðarinnar er að sýna „blett“ á oss bændum.
Eg álít að alt of mikil sverta sé borin í þenna
blett, og vona að mér leyfist að gjöra grein
fyrir því áliti mínu.
Greinin byrjar á að rifja upp gömlu sög-
unaum „ekki ábyggilega lausafjártíund." „Sönn-
un sé nú fengin fyrir því, að fé sé fleira, en
landhagsskýrslurnar sýna.“ Hér er ruglað saman
tvennu, sem ekki á saman. Tíundarframtalið
getur verið rétt (ábyggilegt), þótt landhagsskýrsl-
urnar sýndu aðrar tölur hærri, ef þær eru bygð-
ar á búnaðarskýrslunum, sem munu eiga að
sýna alla fjártöluna; en lög þau, er það bygg-
ist á, munu vera almenningi ókunn. Aftur á
móti þekkja allir tíundarlögin, sem að vfsu eru
ærið óljós, og undirorpin misskilningi. Þó er
það skýrt í þeim, að þeir, sem ekki eiga 60
álnir í tíundbæru lausafé, þurfa ekki að „tí-
unda.“
Nú er það alkunn venja víðast um land,
að vinnuhjú eiga kindur, en oftast fáar. Nái
það ekki hálfu hundraði tíundbæru, sem hver
á, má sleppa þvífrá tíund (framtölu). Skýrslan
telur 6639 býli- en víða eru fleiri býli á jörð
(2 býli), svo gjöra má ráð fyrir, að búendur á
býlunum séu að m. k. 9000. Gjörum ráð fyrir
að hjá hverjum búanda séu 2 vinnuhjú (t. d.
börn hans) er eiga 4 kindur (2 ær og 2 geml-
inga) hvert. Það gjörir 72000 fjár, er draga
má frá tíundarsvikum „bænda.“
Síðan eg fór að safna til tíundarskýrslna,
hefir mér virzt að bændur í minni sveit teldu
vel (nokkurnveginn rétt) fram fénað sinn. En
búleysingjafénaður hygg eg að sé miklu ver
eða alls ekki talinn, án þess að eg áliti að það
komi í bága við tíundarlögin.
Hér i sveit var nokkru fleira fé baðað, en
tíundað var vorið áður; en flest af því sem um-
fram var, mun hafa varið búleysingjafé og fóðra-
fé frá utansveitarmönnum. í nánd við sjóþorp
og kaupstaði er oft mikið af fóðrafé frá gras-
nytarlausum mönnum í slíkum stöðum. Svo er