Freyr - 01.07.1929, Blaðsíða 12

72
F R E Y R
yrkjutilraunum. Yér setjum hér kafla
úr þeirri skýrslu:
„Á fjTri hluta 18. aldar tóku margir
íslenskir rithöfundar að skrafa og
skeggræða margt um endurreisn ís-
lenskra atvinnuvega, og mintust þá
flestir á kornyrkjuna fornu og hvöttu
margir þeirra stjórn og þegna ákaft til
að taka hana upp aftur, en sumir höfðu
litla trú á að hún yrði að gagni. Út af
þessu spruttu ýmsar verklegar tilraunir.
Arngrímur Þorkelsson Vídalín skóla-
meistari í Nakskov, samdi 1701 rit um
framfarir íslands; þar telur hann með-
al orsaka til afturfarar landsins af-
rækslu kornyrkjunnar og vill láta taka
hana upp aftur. Hann vill láta senda
jarðyrkjumenn úr ýmsum héruðum i
Danmörku til Islands, til þess að sá og
plægja, með því geti menn best séð,
hver jarðyrkjuaðferð sé hentugust.
Hann segir að korn þrífist svo vel í Fær-
eyjum, að ein tunna útsæðis gefi af sér
16—20 tunna uppskeru. Nú sé náttúra
Islands hin sama og á Færeyjum og þvi
sé engin ástæða til að ætla annað, en
að korn þrífist þar eins vel. Þorsteinn
Magnússon sýslumaður í Rangárvalla-
sýslu var á öðru máli, hann segir 1744
að víða á landinu muni kornyrkja ekki
geta þrifist, sakir kalsa og vætu á sumr-
um og hvergi mundi hún svara kostn-
aði, því þó dálitið geti þrifist á
Suðurlandi, þá mundi það verða
alt of mikil timatöf fyrir bændur að
plægja og sá, svo þeir fengju engan
tíma til að stunda heyskap og fiski-
veiðar. Á sama máli er Þorsteinn Sig-
urðsson sýslumaður í Norður-Múla-
sýslu, liann segir 1745 að akuryrkja geti
ekki þrifist, því sumarið sé of stutt og
kalt, og hún muni ekki borga sig fyrir
bændur, sem auk þess megi ekki missa
mykjuna. N. Horrebow hefir 1751 fulla
trú á því að korn geti vel þroskast á Is-
landi og lieldur að melkornið í Skafta-
fellssýslum muni vera leifar af korni
fornmanna, sem hafi lialdist og sáð sér
sjálft. F. \V. Hastfer (1757) hefir enga
trú á akuryrkju, en Thomas Balle ætlar
hana þýðingarmikla, sérstaklega tóhaks-
rækt, því tóbak muni alstaðar geta vax-
ið á Islandi....
Um miðja 18. öld vaknaði töluverður
áhugi hjá stjórnarvöldunum á að end-
urbæta íslenska jarðrækt og endurnýja
forna kornyrkju á Islandi. Árið 1745
hafði Chr. Pingel amtmaður sáð korni
á Bessastöðum og voru góðar horfur á
að það hepnaðist vel. Árið 1749 sótti
Björn Markússon sýslumaður i Skaga*
fjarðarsýslu um styrk til að gera til-
raunir með kornrækt, veitti stjórnin
honum 14. apríi 1750 200 rd. krónu-
myntar til að kaupa verkfæri, útsæði
og til kaups fyrir verkstjóra. Meðal
framfara-uppástungna þeirra sem Skúli
Magnússon landfógeti lagði fyrir stjórn-
ina 1751 var einnig sú, að senda skyldi
til íslands 15 fjölskyldur frá Jótlandi
og' Noregi til þess að setjast þar að og
taka upp akuryrkju. Þeir áttu að fá
hentugt jarðnæði, skepnur, plóga og
önnur áhöld gefins og ókeypis fram-
færslu þangað til þær gætu lifað af
jörðunum. Stjórnin féllst á þessar til-
lögur, sem kostuðu mikið fé og fyrir-
liöfn, en urðu alveg árangurslausar
livað kornyrkjuna snerti. Tillaga þessi
var eins og margar aðrar uppástungur
Skúla fógeta, fljótlmgsuð og ekki bygð
á nægilegri þekkingu og athugun. Lík-
lega liefir Niels Horrebow, vinur Skúla,
átt þátt í þessum bollaleggingum, en
hann hafði mikla trú á kornyrkju á Is-
landi. Eins og til stóð, fóru þessir 15
bændur til íslands með skuldalið sitt,
var þeim dreift urn landið, sumpart