Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1884, Blaðsíða 41

honum lært og þaí) eigi sízt, a'ö hvaö sem þingaflokkunöm
lifei, þá varöaöi mestu aö vinna sem flestum gagn. Á þeim
<irum varö Gladstone og almenningi kunnur fyrir rit sitt
l,m samband ríkis og kirkju. Ritib kom út 1838. Hann
var fjarri öllurn aöskilnaöi. Macaulay, hinn frægi sögu-
niaöur, reit á móti Gladstone, og bar iionum á brýn aB
hann vildi láta íra búa vib prótestantísku ríkiskirkjuna,
i"’ort sem þeim væri þafe ljúft efea leitt. Macaulay getur
höfundarins á þá leife, afe hann sje nú vonarstjarna hinna
einbeittari Torýmanná.
Næst þegar Torýmenn komu til valda 1841 fjekk hann
sæti í ráfeaneyti Peels. Pyrst var hann undirráfeherra, en
sifear stýrfei hann verzlunarmálum landsins uin tíma, og
sýndi mikla rögg af sjer, J>á Peel skildi þó á um kirkju-
i ’nál og vjek Gladstone þess vegna úr ráfeaneytinu, en
lokkru sífear, um árslokin 1845, þegar Peel var ráfeinn í
a& af nema korntollinn, tók Giadsíone afe sjer stjúrn ný-
I ^endumálanna. Gladstone fylgdi Peel vel í þessu máli.
Hertoginn, sem haffei stutt hann á þing, var óvægur toli-
vemdunarmafeur, og vildi Gladstone þá eigi lengur eiga
honum afe þakka þingmennsku sína, og sagfei henni þegar
af sjer, og kaus háskdlinn í Öxnafurfeu hann þá litlu sífear
í fyrir þingmann sirin; var hann þá nokkru óbundnari en
ófeur. þessi merkisatburfeur í verziunarsögu Englands varfe
og merkur í stjórnarsögu iandsins, er bezt sjest af æfisögu
Disraelis. En atburfeur þessi varfe og þýfeingarrnikill fyrir
Hladstone. Áfeur haffei hann haldife fram tollverndun mefe
Jafnmikilli alúfe og einbeittni og öferum kenningum Torý-
manna, en nú sá hann, afe þessi hluti kenningarinnar var
rangur, og þá lá næst skapi hans afe íhuga, hvort eigi mundi
fleira vera bogife vife kreddur íhaldsmanna. Sannfæring hans
Um hvafe eina var traust smífei grundafera hugsana, þar sem
a'lt var skeytt saman, en slíku smífei er jafnan hættast, ef
Htthvafe fer úr skorfeum. Frá þeirri stundu tók Gladstone
s,nátt og smátt afe hneigjast afe kenningum framfaramanna,
«n allt fdr þafe hægt. Gladstone sá, hve mikil harfestjórn
°8 óstjdrn fdr á eptir frelsishreyfingunum árin 1848 og’49.
Hann unni hugástum forvígismönnum og píslarvottum frels-
isins erlendis, og varfe þá um leife betur sinnandi frelsis-
mönnum heima á Engiandi. Um þetta Ieyti var hann vetrar-
(st)