Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1884, Blaðsíða 45

stjornin kom frani nýjum kosningarlögum, en Salisbury
lavarbur eignabi þau Gladstone.
Torýstjdrninni varb þab til falis, er Gladstone t<5k aí)
bindast fyrir því máli, er lengstum hefnr verib hib mesta
vandamál hins mikla ríkis, en þaí) er írska málib. Vorib
1868 minntist einn þingmabur frá Irlandi á, hversu Irum
væri rangt gjört meb ríkiskirkjunni, þar sem 5 c allra lands-
ntanna væru kaþólskir, en yrbu þd a& gjalda og híta hinni
protestantísku ríkiskirkju. Bright tók skjótt í sama strenginn.
L'tlu sí&ar kvah Gladstone þetta vera rjett og satt, og íír
því varb þab kappsmál á þingi, og fjekk Gladstonc meiri
i'Iuta atkvæ&a fyrir uppástungum sínum um afnám ríkis-
birkjunnar írsku. þah kom a& engu, aö Disraeli minnti
bann á, hvaö hann hef&i lagt til þess máls fyrir 30 árum.
Lisraeli sleit þinginu og höf&u Viggar töluvert meiri afla
e» Torýar eptir kosningarnar. Gladstone var nú sjálf-
björinn forma&ur stjdrnarinnar.
Um aldamótin haf&i Fox sagt, a& eigi mætti stjárna
Irlandi meö enskum lögum og a& enskum si&, heldur kæmi
frum be/.t írskt stjórnarfyrirkomulag. þetta hafa Englend-
lngar eigi viljaö kannazt vi&, en nú var sá ma&ur kominn
tU valda, sem liaf&i sanngimi og rjettsýni til þess a& sjá
þetta, samfara djörfung og þingfylgi, til þess a& fá miklu
komiö álei&is. Eins og vi& var a& búast af Gladstone,
sá hann a& fleira var en ríkiskirkjan ein, sem írum var
a& meini. I ræ&unni til kjósanda sinna í Lankaster kva&
bann þrjár vera greinar eiturtrjesins írska, er hann kva&st
vilja afkurla, en þær væru ríkiskirkjan, úlagiö á landleigu-
lögunum og á skólamenntuninni. Kjósendum hans þótti nú
°f geyst fariö, og var hann því ekki kosinn þar, en ná&i
kosning í Greenwich. Fyrsta ári& sneiö hann af bolnum
þá grein, er hann Ijet fyrst geti&. Næsta ár fjalla&i þingiö um
landsleigumáliö. Mönnum er kunnugt, a& mestur hluti Ir-
lands er eign enskra lávar&a, sem opt sitja heima á Eng-
landi, en láta ráðsmenn sína heimta leigurnar. IlingaÖ til
böf&u Englendingar trúab á or& Palmerstons, a& rjettindi
löiguli&ans væru rangindi viö landsdrottin. Gladstone fjekk
nú hrundi& þessari kreddu. Kjarninn í lögum hans var sá,
a& engum yr&i útbyggt, sem stæ&i í skilum me& landsskuldir,
°g landsdrottinn skyldi grei&a þóknun fyrir allar jar&abætur.
(4,)