Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1984, Síða 5

Mynd' 2. Jarðnangainunni Siglufjarðarinegin. Þessi ganganwnni var sprengdur 25 m inn í
fjallið árið 1959 sem tilraunagöng. lireidd munnans er 8—10 m, />. e. tvíbreið göng, en síðar
var ákveðið að hafa göngin aðeins eina akrein með átskotum, 4,3 m á breidd. — Ljósm.
Björn A. Harðarson.
og lausara í sér en annars staðar í berg-
grunninum. Meðfram basaltgöngum og
í brotalínum hafa því víða grafist gil og
lækjarfarvegir. Við gerð jarðganganna
urðu þessi meyru belti á jöðrum basalt-
ganganna ekki til trafala og sama máli
gegndi um flagað berg við brotalínur og
fyllingar í þeim.
Mikill jarðlagahalli setur svip á fjöllin
umhverfis Siglufjörð. Líklegt er að blá-
grýtismyndunin á þessu svæði hafi tekið
að hallast og brotna þegar á myndunar-
skeiðinu en þó munu þessar hreyfingar
einkum hafa átt sér stað eftir að upp-
hleðslu hennar lauk. Reynt var að
ákvarða jarðlagahalla með gráðuboga á
sem flestum stöðum i hlíðum Stráka.
Kom í ljós að halli einstakra laga er
nokkuð breytilegur frá opnu til opnu,
13—28°, meðaltal nálægt 20°. Halla-
stefnur og strikstefnur reyndust aftur á
móti vera fremur stöðugar. Hallastefna
nálægt S 55° V og strikstefna N 35° V.
Þessir breytilegu staðbundnu hallar geta
einkum verið með tvennu móti tilkomn-
ir. í fyrsta lagi er líklegt að undirlag
hraunanna hafi verið smáhæðótt er þau
runnu. í öðru lagi gætu spildur milli
brotalína hafa hreyfst á misvíxl.
Halli var reiknaður út fyrir efsta díla-
lausa basaltlagið, eftir hæð þess í hinum
mældu sniðum, en það er fimmta lag
neðan þykka basaltlagsins. Reyndist
hallinn vera að meðaltali um 21° til S
55° V. Eftir að gerð jarðganganna lauk
var reiknaður út jarðlagahalli fyrir
nokkur jarðlög í hlíðum fjallsins og í
jarðgöngunum og reyndist hann að
meðaltali vera um 20° til S 55° V.
Jarðlög blágrýtismyndunarinnar í
Strákum eru allþétt, bæði basalt- og set-
lög, enda flestar glufur þéttaðar með
holufyllingum og leir, þótt nokkurt vatn
geti seytlað niður meðfram basaltgöng-
um. Því var gert ráð fyrir fremur litlum
leka í jarðgöngunum, enda vatnasvið
lítið eða aðeins snarbrattar hlíðar fjalls-
ins Stráka. Leki í jarðgöngunum varð
lítill og ekki til trafala við gerð þeirra.
Ekki var talin mikil hætta á tjóni
vegna jarðskjálfta, þar sem jarð-
skjálftasvæðin í mynni Skagafjarðar,
við Dalvík—Dalsmynni og á Skjálfanda
eru í nokkurra tuga kílómetra fjarlægð
frá Siglufirði og ekki vitað til þess að
teljandi tjón hafi orðið þar vegna jarð-
skjálfta.
JARÐFRÆÐILEGUR AÐSTÆÐUR
í JARÐGÖNGUNUM
Veturinn 1964—65 var ákveðið að
jarðgöng skyldu gerð í gegnum fjallið
Stráka. Ákveðið var að göngin yrðu 782
m að lengd og að tilraunagöngin, sem
gerð voru 1959, yrðu notuð sem munni
Siglufjarðarmegin. Gólfhæð þar er 94
m y. s. en í munna Sauðanesmegin yrði
gólfhæð 106 m y. s. Þar sem tilrauna-
göngin frá 1959 voru notuð sem munni
varð ekki hjá því komist að beygja yrði
á göngunum, enda er vik inn í fjallshlíð-
ina undir Ófæruskál. Reynt var að spá
út frá jarðlagahalla í hvaða jarðlögum
jarðgöngin myndu liggja. Þetta var að
vísu nokkuð óviss spá, þar sem jarð-
lagahalli er mikill, eða 20—21° til S 55°
V og jarðgöngin 50—100 m frá hlíðinni
inn í fjallinu.
Göngin liggja fyrstu 250 m skáhallt
upp í gegnum basaltlögin en eftir beygj-
una liggja þau sem næst í strikstefnu
jarðlaga en þó lítillega upp á við. Hins
vegar var Ijóst að göngin færu nokkuð
þvert í gegnum 28 basaltganga, en einn
þeirra er reyndar 8-faldur. Við ganga-
gerðina reyndist fjöldi bergganganna
rétt tíundaður. Göngin fara einnig þvert
í gegnum margar brotalínur, sprungur
og misgengi. Næst munna Sauðanes-
megin var vitað um smávægilegt mis-
gengi, 25—50 cm, í þaki ganganna, með
svipaða stefnu og þau.
Jarðgöngin fóru þrisvar upp í gegnum
jarðlagamót með setlögum, þ. e. í 65 m
fjarlægð frá munna (áætlað 90 m) og
350 m (áætlað 330 m) og við munnann
Sauðanesmegin. Rautt millilag kom
síðan óvænt í ljós við misgengi í 500 m
og var í norðurvegg að öðru misgengi í
600 m. Þarna hafði spilda sigið milli
tveggja misgengja. Misgengi þessi fund-
ust ekki við jarðfræðikönnunina í hlíð-
um fjallsins.
Segja má að ályktanir sem dregnar
voru af jarðfræðirannsóknum í brött-
um hlíðum fjallsins hafi þó verið nálægt
sanni. Jarðlögin í jarðgöngunum voru
meyr og auðboranleg, jafnt hraunlög
sem gangar. Stæðni bergsins er betri en
búist hafði verið við, einkum kom á
óvart hversu grannberg basaltganga,
misgengja og sprungna, sem göngin
fóru í gegnum, stóð vel. Hins vegar kom
það á óvart hversu raskað bergið var í
smávægilegu NV-SA-misgengi (færsla
25—50 cm) sem næst í stefnu jarðgang-
anna við munna Sauðanesmegin.
Hreinsa varð mikið af losaralegu grjóti
úr því i þaki ganganna á um 50 m kafla.
Fyrirfram var lítið vitað hvernig
rauðu millilögin myndu haga sér í veggj-
um og í þaki jarðganganna. Þau reynd-
ust þó standa vel, en leirinn í þeim
bólgnar þegar rakt loft leikur um þau
svo að steinlos verður með tímanum all-
nokkurt. Rauðu millilögin voru því
fóðruð með steinsteypu. Af öryggis-
ástæðum voru settir öryggisbogar undir
jarðlagamörkin með millilaginu i 350 m.
Nokkur vatnsleki var meðfram bas-
altgöngunum undir Ófæruskál þó ekki
svo mikill að til trafala yrði.
Þversnið jarðganganna bar nokkurn
keim af jarðlagahallanum, einkum á
beina kaflanum í þeim norðanverðum.
Þak ganganna varð því skúrlaga, þ. e.
hallaði líkt og jarðlögunum til SV.
Á vinnslutímanum voru jarðgöngin
ekki fóðruð með steinsteypu en vafalítið
hefði ásprautun steypu á áðurnefnd
jarðlagamót og rauð millilög og einnig á
sprunguna næst munnanum Sauðanes-
megin flýtt mjög fyrir vinnu og skapað
öryggi svo sem reynslan við jarðganga-
gerðina í Blönduvirkjun sýnir.
TÍMARIT VFÍ 1984 — 67