Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1984, Síða 28

Tveir frumherjar
í íslenskum fiskiðnaði
Jón Gunnarsson
i
byggingaverkfræðingur
f. 15.2.1900, d. 4.6.1973
Guðni K. Gunnarsson
efnaverkfræðingur
f. 25.10.1925, d. 10.7.1984
Áratugum saman sóttu margir náms-
menn og aðrir sumarvinnu til Siglu-
fjarðar. Ég var einn af þeim og var þar
flest sumrin á háskólaárum mínum
1934—42. Siglufjörður var sem kunnugt
er um langt skeið miðstöð síldveiða og
síldariðnaðar hér á landi. Að loknu
námi og rannsóknum erlendis 1942
gerðist ég fastur starfsmaður Síldar-
verksmiðja ríkisins og var það til árs-
loka 1956.
Fyrsta sumarið á Siglufirði 1934 fékk
ég vinnu við byggingu einnar síldarverk-
smiðja ríkisins, þeirrar, er síðar nefndist
SRN. Árið 1937 réðst ég aðstoðarmaður
Trausta Ólafssonar efnaverkfræðings á
rannsóknastofu verksmiðjanna og í lok
ársins var ég ráðinn til að veita rann-
sóknastofunni forstöðu á sumrin og
gegndi ég því starfi þannig til 1942, að
undanskildu einu sumri, jafnframt
náminu. Ég hefi því oft sagt við sjálfan
mig og aðra að í raun hafi ég verið alinn
upp með Síldarverksmiðjum ríkisins, en
þær tóku til starfa 1930.
Frá þessum árum er margs góðs að
minnast og ekki síst margra ágætra
manna, er ég átti samleið með í starfi.
Ég vil hér minnast tveggja þeirra, mikil-
hæfra dugnaðar- og athafnamanna, er
mörkuðu djúp spor í þróun íslensks
fiskiðnaðar. Þeir eru Jón Gunnarsson
forstjóri og Guðni K. Gunnarsson verk-
smiðjustjóri.
Þegar ég kom til Siglufjarðar sumarið
1935 hafði ég ekki fengið trygga vinnu,
en sótt um hana hjá Ríkisverksmiðjun-
um, en ekki fengið svar. En það stóð
ekki á svarinu, er ég kom. Ég ræddi við
forstjórann, Jón Gunnarsson, og fékk
stuttu síðar boð um að koma. Það var
áliðið dags á laugardegi, næturverk-
stjóri k-ominn á vakt og bræðsla hafin í
verksmiðjunum. Jón fór með mér til
verkstjórans í SRP-verksmiðjunni og
tjáði honum, að þar ætti ég að vinna, en
verkstjóri svaraði þá, að ég skyldi koma
á mánudagsmorgun, en Jón svaraði um
hæl: „Getur hann ekki byrjað strax?”
Ég vann þá fram á sunnudag. Ég tel mig
muna þessa för okkar á fund verkstjór-
ans eins og hún hefði gerst í gær. Maður
gleymir ekki slíkri stundu. Þetta voru
fyrstu kynni mín af Jóni Gunnarssyni,
en þau áttu eftir að verða allnáin eða til
ársloka 1944, er Jón hætti störfum hjá
Síldarverksmiðjum ríkisins til þess að
taka við starfi hjá Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna í Bandaríkjunum, sem
síðar verður getið. Við gengum hratt
eins og Jón gerði oftast og það sópaði
að honum. Flann var kvikur í hreyfing-
um, fyrirmannlegur og ákveðinn. Jón
var harðduglegur maður, áhugasamur
og gjörhugull, hreinn í öllum viðskipt-
um og fljótur að taka ákvarðanir. Á
okkar samstarf bar aldrei skugga og það
kom aldrei til ágreinings okkar á milli.
Það var miklu fremur að hann hreif
mann með sér með dugnaðinum og
áhuganum. Svo var um fleiri en mig.
Þegar ég hafði starfað nokkra daga í
verksmiðjunni, var mér falið eftirlit
með verki sem verktaki var að vinna fyr-
ir verksmiðjurnar, svo að kynni okkar
Jóns urðu talsverð þetta sumar.
Síldveiðin brást illa þetta sumar, en
undir haustið var farið að bræða karfa á
Sólbakka og síðar á Siglufirði. Var það
að frumkvæði dr. Þórðar Þorbjarnar-
sonar og með styrk frá Fiskimálanefnd,
en Þórður hafði sýnt fram á að lýsi úr
lifrinni var sérstaklega vítamínauðugt.
Stóð þessi starfsemi fram að stríði. Þó
að hún væri ekki tiltakanlega stór í snið-
um hafði hún mikla þýðingu á erfið-
leikatímum. Farið var innan í allan
karfann og lifrin hirt og brædd sér.
Karfinn var svo að öðru leyti unninn í
mjöl og lýsi. Það gekk á ýmsu þá um
haustið og veturinn hjá forráðamönn-
um verksmiðjanna. Jóni Gunnarssyni
var sagt upp starfinu og stjórn verk-
smiðjanna sett af með bráðabirgðalög-
um, þar sem hún var talin óstarfhæf
vegna rifrildis innan hennar, eins og
haft var eftir einum helsta þingmanni
stjórnarflokkanna, og ný stjórn skipuð.
Hún sat til 1938, er ný stjórn var kosin
samkvæmt nýjum lögum og var þá Jón
aftur ráðinn forstjóri og var það í 7 ár
eða til ársloka 1944 eins og áður er
getið.
í tíð Jóns Gunnarssonar var yfirleitt
góð og oft mjög mikil síldveiði nema
1935. Var þá oft helsta vandamálið að
ráða við hina miklu síld. Á þessum ár-
um voru allar ríkisverksmiðjurnar á
Siglufirði stækkaðar og endurbættar og
ný 5000 mála verksmiðja reist frá grunni
á Raufarhöfn á mjög skömmum tíma,
en þar var lítil verksmiðja fyrir. Til
stækkana verksmiðjanna á Siglufirði
voru keyptar notaðar bræðsluvélar frá
Bandaríkjunum og munu þær hafa
fengist fyrir gott verð. Jón var kunnug-
ur vestra, því að hann hlaut sína verk-
fræðimenntun við University of Minne-
sota og Massachussetts Institute of
Technology, sem eru meðal kunnustu
háskóla Bandaríkjanna. Hann starfaði
þar og að verkfræðistörfum í nokkur
ár.
Eins og sjá má af því, sem nú hefir
verið rakið voru þau ár, sem Jón starf-
aði hjá Ríkisverksmiðjunum, mikil
framkvæmdaár og mikil aukning á
starfseminni. Verður þetta ekki rætt
nánar hér en starfi Jóns verða eflaust
gerð verðug skil í þeirri sögu íslenskra
síldveiða og síldariðnaðar, sern nú er
unnið að.
Af mörgum góðum samstarfsmönn-
um, er ég hafði á rannsóknastofunni er
Guðni K. Gunnarsson í hópi þeirra
minnisstæðustu. Hann var samstarfs-
maður minn tvær vertíðir laust eftir
stríðið. Guðni var afburða starfsmaður,
duglegur, fær og ákveðinn. Hann var
vel gefinn, samviskusamur og reglusam-
ur og hafði til að bera óvenju góða
framkomu í öllu. Það duldist engum,
86 — TÍMARIT VFl 1984