Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1962, Page 33

þarf til úrvals á ákveðnum eiginleikum verSur a'ð
vera mun stærri heldur en væru genin algjörlega
óháð hvort öðru.
Litþráðafjöldi einstakra jurtaætta er oft mismun-
andi, enda þótt fjöldi þeirra innan hverrar tegundar
haldist að öllu jöfnu sá sami. Svo getur þó farið, að
litþráðafjöldi tvöfaldist og myndist nýir einstaklingar
með tvöfaldri litþráðatölu við það sem foreldrið
hafði, eða tvílitna jurt breytist í ferlitna jurt. 1
sumum hópum nytjajurta hefur þess háttar litþráða-
fjölgun átt sér stað og myndað ferlitna jurtir, sem
oft og einatt eru tvílitna jurtunum hæfari eða arð-
meiri. Hafa þær t. d. þykkri blöð, stærri og færri
blóm og stærri aldin heldur en tvílitna forfeður
þeirra. Þessar fjöllitna jurtir eru misjafnar að upp-
runa, geta þær ýmist verið myndaðar við vixlun
tveggja tegunda, verið aðlitna (allopolyploid), eða
fengizt við tvöföldun á litþráðum einhvers einstakl-
ings, verið sjálflitna (autopolyploid).
Winge (1917) gat sér þess til, að margar fjöllitna
jurtir hefðu myndazt við víxlun tveggja tvílitna teg-
unda. Síðan hefur tekizt að kryfja hvaða frumteg-
undir séu líklegir forfeður sumra hinna algengustu
ferlitna nytjajurta. t. d. hveitisins, tóbaksjurtarinnar
°g baðmullarjurtarinnar. Reynt hefur verið að eftir-
likja þessa kynblöndun náttúrunnar og hefur tekizt
að skapa allmargar nýjar nytjajurtir með því að víxla
ymsar misjafnlega skyldar tegundir. Hafa hinir nýju
kynblendingar ýmist verið notaðir sem miðlungar for-
eldranna, sem hafa þá oft borið góða eiginleika beggja
eða jafnvel verið nytjameiri heldur en foreldrið hvort
fyrir sig. En stundum hafa aðeins verið notaðir ör-
fáir eiginleikar annars foreldrisins en hinir fjarlægðir
með stöðugri endurvixlun við það foreldrið, sem
hæfara þótti.
Enda þótt fjöllitni geti skapazt við vixlun, er hitt
hó vitað að sjálflitningar eru til, þvi þá má fram-
(31)