Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1997, Side 81
TÍMASKIPTING JARÐARINNAR
Myndin á bls. 78 sýnir hve mörgum stundum þarf að bæta við ( + )
eða draga frá (—) íslenskum tíma til að finna hvað klukkan er að stað-
altíma annars staðar á jörðinni.
Við jaðra kortsins efst og neðst eru reitir sem afmarka svonefnd
túnabelti sem liggja beint frá norðri til suðurs milli heimskauta. Pessi
pinfalda og reglulega beltaskipting gildir á úthöfum og í lofti við sigl-
tngar og flug. A landi eru hins vegar víða frávik frá beltatímanum eftir
þvf sem hagkvæmast hefur þótt í hverju ríki vegna landamæra eða af
öðrum ástæðum. Gott dæmi um þetta er Kína þar sem staðaltíminn er
alls staðar 8 stundum á undan íslenskum tíma þótt ríkið sé svo víðlent
að það skeri fimm tímabelti. í nokkrum löndum er staðaltíminn 1 klst.
eða meira á undan beltatíma. Þetta á við um Frakkland, Spán, Portú-
gal, Island, Alaska, Argentínu og mestan hluta Samveldis sjálfstæðra
ríkja eins og sjá má á kortinu. Fáein lönd fylgja tíma sem ekki víkur
heilum stundafjölda frá íslenskum tíma. Þetta er sýnt á kortinu með
tölum sem tákna frávikið í mínútum frá viðkomandi stundafjölda.
h>æmi um þetta er Indland, þar sem klukkan er 5 stundum og 30 mínút-
um á undan íslenskum tíma, og Nýfundnaland, þar sem klukkan er 3
stundum og 30 mfnútum á eftir íslenskum tíma.
A kortinu liggur óregluleg lína frá norðri til suðurs yfir Kyrrahaf.
Lína þessi nefnist dagalína og gegnir því hlutverki að aðgreina þau
svæði, sem lengst eru komin í tíma, frá hinum sem skemmst eru komin.
Dagalínan var staðsett með alþjóðasamþykkt og tvískiptir hún einu
tímabeltanna. Staðaltíminn vestan línunnar er réttum sólarhring á und-
an staðaltímanum austan við og verður því að breyta um dagsetningu
þegar farið er yfir línuna.
Kortið sýnir að austasti hluti Síberíu er 12 stundum á undan Islandi í
tíma. Þegar klukkan á íslandi er 12 á hádegi á gamlársdag er klukkan
austast í Síberíu 12 á miðnætti og nýtt ár að hefjast. í Alaska, hinum
megin við Beringssundið, er klukkan þá 3 að morgni gamlársdags.
Sumartími. Um þriðjungur þeirra ríkja sem talin eru í skránni á bls.
90-94 flýta klukkunni á sumrin. Er klukkunni þá yfirleitt flýtt um eina
klukkustund að vori en seinkað aftur að hausti. A íslandi voru slíkar
reglur í gildi árin 1917-1918 og svo aftur frá 1939 til 1968 (sjá almanak
1988, bls. 94). Reglur um sumartíma eru nokkuð mismunandi eftir
löndum og þeim hefur oft verið breytt. í Evrópulöndum gildir sumar-
tími frá síðasta sunnudegi í mars (nú 30. mars) til síðasta sunnudags í
október (nú 26. október). í Bandaríkjunum og Kanada gildir sumar-
tími víðast hvar frá fyrsta sunnudegi í apríl (nú 6. apríl) til síðasta
sunnudags í október. Þannig hefur þetta verið undanfarin ár, en til tals
hefur komið að færa byrjunardagsetninguna til samræmis við þá reglu
sem fylgt er í Evrópulöndum.
(79)