Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1998, Síða 81
TÍMASKIPTING JARÐARINNAR
Myndin á bls. 78 sýnir hve mörgum stundum þarf að bæta við (+)
eða draga frá (—) íslenskum tíma til að finna hvað klukkan er að stað-
ahíma annars staðar á jörðinni.
Við jaðra kortsins efst og neðst eru reitir sem afmarka svonefnd
hmabelti sem liggja beint frá norðri til suðurs miili heimskauta. Þessi
ýinfalda og reglulega beltaskipting gildir á úthöfum og í lofti við sigl-
[ngar og flug. A landi eru hins vegar víða frávik frá beltatímanum eftir
Þ',í sem hagkvæmast hefur þótt í hverju ríki vegna landamæra eða af
ððrum ástæðum. Gott dæmi um þetta er Kína þar sem staðaltíminn er
aHs staðar 8 stundum á undan íslenskum tíma þótt ríkið sé svo víðlent
að það skeri fimm tímabelti. í nokkrum löndum er staðaltíminn 1 klst.
eða meira á undan beltatíma. Þetta á við um Frakkland, Spán, Island,
Alaska, Argentínu og mestan hluta Samveldis sjálfstæðra ríkja eins og
sjá má á kortinu. Fáein lönd fylgja tíma sem ekki víkur heilum stunda-
fjölda frá íslenskum tíma. Þetta er sýnt á kortinu með tölum sem tákna
frávikið í mínútum frá viðkomandi stundafjölda. Dæmi um þetta er
Indland, þar sem klukkan er 5 stundum og 30 mínútum á undan ís-
lenskum tíma, og Nýfundnaland, þar sem klukkan er 3 stundum og 30
nn'nútum á eftir íslenskum tíma.
Á kortinu liggur óregluleg lína frá norðri til suðurs yfir Kyrrahaf.
Lína þessi nefnist dagalína og gegnir því hlutverki að aðgreina þau
svæði, sem lengst eru komin í tíma, frá hinum sem skemmst eru komin.
Dagalínan var staðsett með alþjóðasamþykkt og tvískiptir hún einu
tímabeltanna. Staðaltíminn vestan línunnar er réttum sólarhring á und-
an staðaltímanum austan við og verður því að breyta um dagsetningu
þegar farið er yfir línuna.
Kortið sýnir að austasti hluti Sfberíu er 12 stundum á undan íslandi í
tíma. Þegar klukkan á fslandi er 12 á hádegi á gamlársdag er klukkan
austast í Síberíu 12 á miðnætti og nýtt ár að hefjast. í Alaska, hinum
megin við Beringssundið, er klukkan þá 3 að morgni gamlársdags.
Sumartími. Frávik frá staðaltíma að sumri til, svonefndur sumartími,
tíðkast í um það bil þriðja hverju ríki í heiminum. Er klukkunni þá yfir-
leitt flýtt um eina klukkustund að vori en seinkað aftur að hausti. Á ís-
landi voru slíkar reglur í gildi árin 1917-1918 og svo aftur frá 1939 til
1968 (sjá almanak 1988, bls. 94). Haustið 1968 var klukkunni ekki
seinkað aftur, heldur ákveðið að klukkan skyldi stillt eftir fyrrverandi
sumartíma árið um kring. Reglur um sumartíma eru nokkuð mismun-
andi eftir ríkjum og breytingar tíðar. í Evrópulöndum gildir sumartími
nú frá fyrsta sunnudegi í mars (nú 29. mars) til síðasta sunnudags í
október (nú 25. október). í Bandaríkjunum og Kanada gildir sumar-
tími hins vegar frá fyrsta sunnudegi í apríl (nú 5. apríl) til síðasta
sunnudags í október. Á nokkrum stöðum í þessum ríkjum er klukk-
unni þó ekki flýtt á sumrin. Þar á meðal eru fylkið Arizona og hluti af
Indíana í Bandaríkjunum og fylkið Saskatchewan í Kanada.
(79)