Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2005, Blaðsíða 33

II
DV Menning
MÁNUDAGUR 4. APRlL 2005 33
Einu sinni hafði Ríkissjónvarpið
metnað til að framleiða leikið ís-
lenskt sjónvarpsefiii og þá voru eng-
in jól og engir páskar án frumsýn-
inga á íslenskum sjónvarpsmynd-
um. Nú gerir stofiiunin helst ekkert
sjálf sem metnaður er í nema það sé
gulltryggt í áhorfi, hafi rúllað marga
vetur og að þessu efni ganga afnota-
gjaldendur sem vísu í dagskránni á
jólum, páskum og fyrsta maí í alm-
anakinu.
Þessa páskana var ekkert leikið
íslenskt sjónvarpsverk á dagskrá
Ríkisvarpsins, ekkert íslenskt nema
nýsleginn ríkisborgarari á „heim-
leið” undir leikstjóm fréttastjóra
Stöðvar tvö - og hefur nú orðið
„fréttastjóri” fengið alveg nýja vídd.
Metnaður
Ekkert leikið íslenskt sjónvarps-
efiú þessa páskana segi ég og harma,
en hins vegar var sýnd ný íslensk
heimildarmynd um leikskáldið Jó-
hann Sigurjónson - mynd gerð af
þvílíkum metnaði að hún bætti upp
fyrir margt það sem annars vantaði í
dagskrá Sjónvarpsins.
Jón Egill Bergþórsson er höfund-
ur Leiftursins bjarta, heimildar-
myndar um lífshilaup og verk Jó-
hanns Sigurjónssonar, leikskáldsins
sem skipar fýrirrúm í klassískri deild
íslenskra leikbókmennta. Myndin,
sem er hátt í tveggja tíma löng og var
sýnd í tveimur hlutum, spannar
stutt skáldh'f Jóhanns við nám og rit-
störf í Kaupmannahöfn á tveimur
fyrstu áratugum 20. aldar.
Myndin er má segja hefðbundin í
ffásögninni; notast er við sögumann
og viðmælendur, en framsetningin
er öll nýstárleg og í stíl við viðfangs-
efnið. Hér má með sanni segja að
um leikna heimildarmynd sé að
ræða því hvort tveggja, viðfang
myndarinnar og viðmælendur, eru
leiknar persónur og sögumaðurinn
líka. Myndin er sviðsett í einu þeirra
herbergja sem Jóhann leigði í Höfn
og þar vindur sögunni fram með
hjálp leikmuna, lýsingar að hætti
leikhússins og að sjálfsögðu leikara
sem túlka vini skáldsins og persónur
leikverka þess. Á fjærvegg herbergis-
ins er gluggi hvar sést vítt til allra
átta, aftur og ffam í tímann eftir
atvikum þeim sem sagt er frá.
Leikhús í mynd
Einn helsú kostur myndarinnar er
sérlega vandað val á leikurum sem fara
með hlutverk kunnra vina Jóhanns.
Þama birtast okkkur í tilbúnum viðtöl-
um byggðum á heimildum til dæmis
Gunnar Gunnarsson, Ámi Pálsson og
Ingeborg Siguijónsson, eiginkona Jó-
hanns. Leikaramir vom allir góðir en
lögðu sig greinilega mismikið ffarn um
að setja sig inn í karakterinn. Jón Hjart-
arson í hlutverki Sigurðar Nordal var
hreint út sagt ff ábær og ekki síður tókst
Erlingi Gíslasyni upp með túlkun sína
á Eggerú söngvara. Þessir tveir og
Hanna María Karlsdóttir í hlutverki
Ingeborgar klæddu ffásögnina holdi
og blóði, blésu henni lífsandann í
brjóst svo hún tókst öll á flug. Baldur
Trausti Hreinsson er sögumaður
myndarinnar og fer með hlutverk sitt
af stakri prýði. Stefán Jónsson leikur
skáldið og gerir vel. Það hefði þó að
ósekju mátt hleypa okkur nær Jóhanni;
tökumar á skáldinu vom sjaldan í nær-
mynd. Leikaranum Stefáni hefði alveg
verið treystandi til að túlka söguna og
spara þar með sögumanninn ögn og
tímann.
Óskabarn
Myndin er öll faglega unnnin og
víða snjallar lausnir í frásögn, sviðsetn-
ingu og tengingu millli atriða. Til
Leiftrið bjarta
Sjónvarpið, skirdagur og föstu-
dagurinn langi, 2005
Handrit og leikstjórn: Jón Egill
Bergþórsson
Framleiðandi: Lykilverk
Sjónvarp
dæmis má nefna myndskeið þar sem
sögumaður segir frá bréfaskrifum Jó-
hanns. Skáldið er þá sem oftar í mynd-
inni í sama rými og sögumaður og
myndavélin færist nær því á meðan
það hugsar upphátt efni bréfsins. Svo
færist myndavélin frá skáldinu aftur og
er þá sögumaður kominn á annan stað
í sviðsmyndinni. Við frásögn af skrif-
um og uppfærslu Fjalla Eyvinds er leik-
in mögnuð útvarpsupptaka með hjón-
unum Helga og Helgu í hlutverkum út-
laganna. Myndlausnin hér er að sýna
sögumanninn sitjandi við gamalt út-
varpstæld. Og það virkar. Við lok atrið-
isins er búin til tenging yfir í það næsta
með því að stilla upp Ijósmynd af húsi
Jóhanns og Ingeborgar. Síðan klippt á
þann þáú í sögu skáldsins.
Leikmynd, kvikmyndataka og lýs-
ing, forðun og gervi voru öll til fyrir-
myndar, tónlistin allgóð en passaði
ekki alls staðar. Það eru fagmenn eins
og Jón Egill og félagar sem setja stand-
ardinn í gerð heimildarmynda eins og
þessari. Hjá mynd þeirri sem hér er um
fjallað eru margar aðrar eins og
skyggnusýning með upplestri eða öf-
ugt, myndlýstur lestur. Takk fyrir mig.
Kristinn Pétursson
Þórarinn Jónsson
Margt er á huldu um lífog starfÞór-
arins Jónssonar. Hann bjó aldarfjórö-
ung í Þýskalandi en afþví fara nær
engar sögur. Hann virðist hafa veriö
óvenjulegur maður á ýmsa lund, var
t.d. mjög tregur til að skrifa niður tón-
list slna og gerði það ekki fyrr en !
lengstu lög. Það er líka lítið sem eftir
hann liggur. Upp úr fimmtugu hætti
hann að semja að mestu leyti en
sagðist hafa helgað sig rannsóknum í
stærðfræði og stjörnufræði en þær
greinar voru honum hugleiknar, sem
mun vera sjaldgæft um tónlistarmen,
þó ekki sé vitað neitt um fræðilegt
framlag hans á þeim sviðum. Maður
hefurátilfinningunni aö Þórarinn
hafi aldrei náð að virkja til fulls þá
Heildarútgáfa af einsöngs- og
karlakórslögum Þórarins Jóns-
sonar. Flytjendur: Sigrún
Hjálmtýsdóttir, Ingveldur Ýr
Jónsdóttir, Garðar Thór Cortez,
Bergþór Pálsson, Ólafur Kjartan
Sigurðsson, Anna Guðný Guð-
mundsdóttir, Karlakórinn Fóst-
bræður undir stjórn Árna Harð-
arsonar. Útgefandi Smekkleysa
2004.
★ ★★★
Tónlist
hæfileika sem í honum bjuggu. Það er \eqa með. Sigrún er mistækari, ívið
rp\/nr1nr milsiA t
reyndar mikið
þarfaverk að rita ít-
arlega ævisögu hans
áður en það verður
ofseint. Ágætt ágrip
Knúts Birgissonar af
þeirri sögu er reynd-
ar að fmna í bæklingi
með disknum
Tónmál Þórarins er
siðrómantískt og á
engan hátt frumlegteða nýstárlegt.
En handverk hans er mjög traust,
hljómrænt hugmyndaflug í kórlögun-
um er umtalsvert og laglínur hans í
einsöngslögunum eru oft fagrar og
alltaf fágaðar. Stundum er í þeim
mikil kyrrð og innhverfró sem undir-
spilið dýpkar enn frekar. Sum ein-
söngslög Þórarins, eins og Fjólan, eru
þjóðareign. Nokkur karlakórslaga
hans, svo sem Ár vas alda, Huldur og
Norður við heimskaut, eru með því
mergjaðasta sem til er Iþví formi.
Flutningur laganna á þessum
tveimur diskum eryfirleitt með ágæt-
um. Garðar Thór Cortez nær afbragðs
vel þeirri hljóðlátu stemningu sem
einkennirþau lög sem hann syngur.
Það gerir Yngveldur Ýrlíka en fær
fremur sviplaus lög í sinn hlut nema
Vögguljóðið fræga sem hún feryndis-
hástemmd í Ave Maria en
tekur Hjarðljóðið með sinni
háu sönglínu glæsilega og
er hlý og innileg í hinum
lögunum.
Bergþór er bæöi kröftug-
ur og íhugull en aðeins
ójafn á stöku stað í sálmin-
um Dagur austurloft Ijóm-
ar, sem samt er óvenju
greindarlega sunginn efsvo má
segja, ofmiklum skilningi og innsæi.
Ólafur Kjartan er djarfur og dramat-
ískurnema íhinu gamansama fyrsta
lagi slnu sem hann syngur af nokkuð
yfirdrifmni kfmni. Meðleikur Önnu
Guðnýjar er mjög nærfærinn og
vandaður í alla staði. Söngur Fóst-
bræðra er tær og skýr en stundum
óþarflega hvass á háu nótunum og
mætti vera ögn tilþrifameiri.
Það er mikill fengur afþessum
diskum. Þeir setja Þórarinn Jónsson
aftur á Islandskortið. Á seinni diskn-
um er þó tónlist í aðeins 27 mínútur.
Það er ansi naumt skammtað og
hefði alveg mátt bæta þar við því
verkisem margir telja meistarastykki
Þórarins Jónssonar: prelúdíu og tvö-
faldri fúgu yfir nafnið Bach fyrir ein-
leiksfiðlu.
Sigurður Þór Guðjónsson
Síðast en ekki síst var sviðsframkoma þessara listakvenna
einhver sú fallegasta sem hér hefur sést. Þær klöppuðu
hvor fyriri annarri og föðmuðust og kysstust fyrir augum
tónleikagesta.
Mesta gleðin í lífinu
Lettnesk tónlist heyrist sjaldan
hér á landi. Fyrri hluti þessara tón-
leika bætti dálítið úr því. Ungar
konur frá Lettlandi léku þá listir
sínar. Nokkur píanóverk eftir tutt-
ugustu aldar tónskáldið Lucija
Garuta sem voru leikin eru litrík
virtúósaverk sem minna dálítið á
tónfist Skrjabíns. Þau voru flutt
með sannkölluðum glæsibrag af
Erlihu og fór þar saman leikni og
einstök snerpa og drifkraftur. Fjór-
ir masúrkar eftir Chopin voru spil-
aðir með sömu einbeitni en jafn-
framt af afar næmri kennd fyrir
formbyggingu og hljómskiptum.
Framar öllu voru þó innri raddir-
nar í tónlistinni ákaflega skýrt
dregnar fram og þar með leitt í ljós
hve mikil víravirki þessir masúrkar
eru, hve þeir eru djúpar og marg-
slungnar tónsmíðar. Hins vegar
skorti nokkuð í flutningnum þann
fínleika og dulúðugu melankólíu
sem er sálin í verkum Chopins.
Maija Kovalevska hefur maka-
lausa söngrödd. Hún er eins og
stórfljót, reyndar ekki ólgandi og
straumhart, heldur síjafht og vold-
ugt, djúpt og máttugt. Að heyra
Söng og píanótónleikar.
Maija Kovalevska, sópran,
Dzintra Erliha píanó.
Tónlist eftir lettnesk tónskáld,
Chopin, Bellini og Puccini.
Salurinn i Kópavogi 31.mars.
Tónlist
þessi eistnesku lög sungin af hjart-
næmri innlifun af þessari líka ótrú-
legu rödd með firnagóðu undirspili
var óvenjuleg listreynsla.
Flutningurinn á óperuaríum
eftir Bellini og Puccini var líka
óvenjulegur vegna þess kyngi-
krafts sem í honum bjó þó radd-
leikni söngkonunnar væri reyndar
örlítið óörugg á rétt stakasta stað í
Kavatínu Normu eftir Bellini.
Kannski var krafturinn reyndar of
mikill í aríum Puccinis á kostnað
ljóðrænu og fínlegra blæbrigða
sem eru ómissandi í þessum arí-
um. Meðleikurinn var fyrsta
flokks, syngjandi næmur og sér-
lega blæbrigðaríkur. Síðast en ekki
síst var sviðsframkoma þessara
listakvenna einhver sú fallegasta
sem hér hefur sést. Þær klöppuðu
hvor fyrir annarri og föðmuðust og
kysstust fyrir augum tónleika-
gesta. Og það kom greinilega alveg
frá hjartanu í ósvikinni listagleði.
Og hún er mesta gleðin í lífinu.
Sigurður Þór Guðjónsson