Freyr - 01.02.1951, Síða 13

FRE YR
37
ARNÓR SIGURJÓNSSON:
Bóndi nútímans
Síðan ég fór að búa á Þverá í Dalsmynni
1942, hefi ég veitt búskap eins nágranna-
bænda minna sérstaka athygli, vegna þess
hve mjög mér hefir sýnzt hann til fyrir-
myndar. Þetta er Jón G. Guðmann, bóndi
á Skarði við Akureyri. Mér hefir þótt
ástæða til að vekja athygli annarra bænda
á búskap hans og hefi vissulega haft í
huga að gera það. En þegar ég loks mann-
aði mig upp til að bjóða Gísla Kristjáns-
syni, ritstjóra Freys, að skrifa greinarkorn
í þessum tilgangi, skýrði Gísli mér frá því,
að hann hefði þegar gert þetta sjálfur og
sent grein sína til prentunar. En boð mitt
varð til þess, að Gísli sótti grein sína til
þess að sýna mér hana og óskaði að ég
bætti við, ef ég vissi eitthvað framar. Við
lestur greinar Gísla sá ég, að ég hafði engu
við að bæta, er máli skipti, en fús er ég
til að staðfesta frásagnir hans og varpa
mínum sjónarmiðum á sum atriði þeirra.
Ég skal þá fyrst gera ofurlítið fyllri grein
fyrir Jóni Guðmann, áður en hann gerð-
ist bóndi. Hann er fæddur á Breiðsstöðum
í Gönguskörðum 14. nóv. 1896, sonur hjón-
anna Gísla Þorsteinssonar og Helgu Jóns-
dóttur. Vorið, er hann var á fyrsta árinu,
fluttu foreldrar hans til Sauðárkróks, og
þar ólst hann upp, gekk í barnaskóla og
unglingaskóla, en vann aðallega við verzl-
unarstörf og sjómennsku. Síðar lærði hann
leturgröft og flutti til Akureyrar 1921 sem
fullnuma iðnaðarmaður. Þegar til Akur-
eyrar kom, fékk hann brátt mikinn áhuga
á landsmálum, tók virkan þátt í baráttu
Alþýðuflokksins á Akureyri og síðar, eftir
að Alþýðuflokkurinn skiptist 1930, komm-
únistaflokksins. Hann var í þrjú ár rit-
stjóri Verkamannsins og vann einnig tals-
vert að bókaútgáfu. Eigi vann hann þessi
störf til framfæris sér, og þar sem letur-
gröfturinn varð honum heldur eigi arð-
vænlegur, tók hann að reka smáverzlun
til þess að hafa tekjur af. Þar sem hann
var mikill starfsmaður og reglumaður,
gekk verzlunin sæmilega. Ég kynntist hon-
um talsvert á þessum árum, af því að ég
sóttist eftir kynningu hans. Mér þótti að-
staða hans einkennileg og fannst hann,
meðfram hennar vegna, óvenjulegur og
skemmtilegur. Mér fannst honum það
fleinn í holdi að þurfa að skipta sér milli
svo ólíkra starfssviða sem kaupmennska
og verklýðsbarátta óneitanlega eru, en
þetta gerði hann glöggskyggnan bæði á
sjálfan sig og þjóðlífsfyrirbrigðin, ef til
vill fremur en orðið hefði, ef störf hans
hefðu verið einþættari. Þó að tal okkar
væri stundum mest smástríð og gaspur, var
mér það mikil hressing, hvað hann kom
mér oft skemmtilega á óvart. Svo missti ég
sjónar af honum í rúm 10 ár, en frétti næst
af honum sem fyrirmyndarbónda rétt fyr-
ir ofan Akureyri. Þangað heimsótti ég hann
skömmu eftir nýár 1944, og var þá búskap-
ur hans að miklu leyti kominn í það horf,
er haldizt hefir síðan. Eftir þetta hefi ég
gert mér ferð a.m.k. einu sinni á ári til
þess að líta á búskap hans, mér til sér-
stakrar ánægju vegna þess, hve vel búskap-
ur hans hefir verið rekinn, en til nokkurs
sársauka um leið, af því hve minn búskap-
ur hefir verið langt á eftir.
Þrennt einkennir búskap Jóns Guðmanns
í mínum augum: vönduð ræktun jarðar-
innar, fullkomin tækni við alla vinnu og
sérstök alúð við búféð. Þegar ég kom fyrst
að Skarði, var jarðræktin komin lengst á
veg. Mestur hluti landsins, sem býlinu fylg-
ir, var þá þegar fullræktaður, alls 26 ha,
túnið gaf af sér talsvert á annað þúsund
hesta heys, og var það meiri heyfengur en
búið nauðsynlega þurfti, enda var túnið í
ágætri rækt, tvíslegið og vel um töðuna
hirt. Kýrnar gengu þá þegar nær einvörð-
ungu á ræktuðu landi á sumrin, sum árin
var talsverð heysala frá búinu, og sumarið
áður en fjárskipti urðu á Akureyri, 1946,
hafði Guðmann efni á því að láta ærnar
sínar, milli 30 og 40 að tölu, ganga í tún-
inu allt sumarið. Verður ekki annað sagt
en Guðmann hafi skilið vel við fjárstofn
sinn, enda segir hann, að féð hafi borg-