Freyr - 01.10.1951, Page 26

FREYft
3iá
vinna hækkar í sama hlutfalli og kaup
bóndans.
Ég sé ekki ástæðu til þess að ræða frek-
ar um gildandi verðgrundvöll að sinni.
Sverrir Gíslason.
GUNNAR ÞÓRÐARSON:
Harðindi
Þœttir úr bók Magnúsar Jónssonar,
Skammdegisgestir.
Bókar Magnúsar H. Jónssonar, bónda, frá
Torfastöðum í Miðfirði, er hann nefnir
Skammdegisgesti, hefir þegar all víða ver-
ið að góðu getið og er það að verðleikum.
Má útkoma hennar teljazt fullkomið metn-
aðaratriði fyrir bændastéttina, svo vel sýn-
ir hún hina þróttmiklu sjálfsmenntun, sem
dafnað hefir meðal þeirra fram til þessa
dags, bæði hvað snertir málfar og frásagn-
arlist.
Þótt bókin sé næsta fjölbreytt að efni,
og sitthvað, sem ástæða væri til að vekja
athygli á, þá vil ég hér sérstaklega benda
á kaflann um „Hafís — hungur og hey-
þrot“. Er það næsta þörf hugvekja til lest-
urs á haustkvöldum. Mætti ætla, að hún
væri sterk aðvörun gegn freistingum
bænda til óvarlegs ásetnings, sem alltof oft
hefir orðið varfærninni yfirsterkari. Ég vil
leyfa mér að taka upp nokkra kafla til á-
bendingar.
-----„Það var átakanlega þungbært fyrir húsbónd-
ann að koma að kvöldinu inn í baðstofuna frá gegn-
ingunum og vera sér þess meðvitandi, að allur fénað-
urinn, sem hann átti og bar ábyrgð á, hafði aðeins
fenglð hálfan fóðurskammt eða varla það. Þá var eins
og kö d baðstofan og oflítill matarskammtur hans sjálfs
drægi úr sárustu hugarkvölinni á þann hátt, að hann
yrði að líða hungur líka, eins og kindur, kýr og liestar."
— — — „Svefninn varð því eiginlega eina náðar-
meðalið á þeim erfiðleikatímiun. En hann er stundum
eins og læknir, sem lætur sjúklinginn bíða alltof lengi
eftir sér. Hitt var þó verra, að þessi heitt þráði læknir
hvarf oft á brott um miðja nótt, þegar maðurinn mátti
sízt án hans vera. Hann mátti ekki hreyfa sig í rúm-
inu. Það gat orsakað, að eitthvað af heimilisfólkinu
vaknaði, en engum mátti baka andvökur á slíkum
nóttum. En hvernig sem hann bað svefninn að líkna
sér ofurlítið lengur, þá neitaði hann alveg um nær-
veru sína. Og hugarkvöiin kom á ný, óvægari og sár-
ari en nokkru sinni fyrr, því nú dró ekki erfiðið og
hreyfingin úr sárasta sviðanum. Nú kveið hann svo
sárt fyrir dagsskímunni og morgundeginum, því að
hver morgundagur færði heimilið nær heyleysi og alls-
leysi. Hann reyndi í andvökunni að hugsa um eitt-
hvað annað. Hann kallar fram minningar frá mestu
yndisstundum æfi sinnar. Þessar minningar komu og
fóru eins og leiftur, og sama kveljandi kvíðahugsun-
in, sem hafði varla sleppt af honum taki í margar vik-
ur, kom á ný. Hvemig átti hann að fara að ráða
fram úr þessum hörmungum? Hann gat ekki hrund-
ið því frá sér, að hann endurlifði fyrirfram morgun-
daginn. Hann varð fyrst að gefa hestunum, sem voru
búnir að standa við stallinn í margar vikur og höfðu
ekki fengið nema rekjur frá þaki og gólfi í heystæð-
unni, sem var þá og þegar að verða tóm.‘‘
— — — „Þegar hann opnaði fjósdyrnar stóðu kým-
ar upp og bauluðu angurvært eftir gjöfinni. Það var
að verða hörmungarsjón að sjá þessar vanöldu skepn-
ur. Þær voru að verða loðnar og ótútlegar, og niður
undan mölunum voru komnir stórir skápar, sem fóð-
ur skammturinn í hvert skipti megnaði ekki að fylla
nema til hálfs. — — — Næst varð bóndinn að fara í
fjárhúsin. Það var ef til vill þyngsta gangan. Hann
átti erfitt með að komast inn að garðahöfðinu, því að
kindurnar hnöppuðust að honum og jörmuðu átakan-
anlega af fóðurskorti.
Það þurfti ekki að hreinsa garðann. Þær höfðu ekki
skilið eftir í honum hina minnstu ögn, og hann var
gljáfægður, því kindarmunnurinn er svo nákvæmur
með að finna hið minnsta strá og hið smæzta frjó-
korn þegar sulturinn sverfur að. Og svo fór hann
upp í tóftinr til þess að leysa heyið, en raunar mátti
hann ekki biúka heynálina til þess, því heystabbinn,
sem eftir var, var svo lítill, að hann þoldi ekki svo
stórtækt verkfæri, sem heykrókurinn var. Hann varð
að reyta heyið úr stabbanum næstum strá fyrir strá
með fingrunum og það bar einhvern veginn minna
á því, að þessi litli forði minnkaði, ef tekið var jafnt
og vægilega frá öllum hliðum stabbans f hvert skipti,
og þó tók átakanlegast á taugarnar að vera svona lengi