Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.2005, Blaðsíða 23

DV Helgarblað
LAUCARDACUR 8. OKTÓBER 2005 23
Er hann ekki soldið stífur, hann
Gylfi? spyr ég kollega á rit-
stjórninni um leið og ég gríp
nýju upptökugræjuna mína og býst
til að þeytast af stað í viðtalið. Nei,
segir kolleginn, en hann er auðvitað
fræðimaður og kannski ekkert sér-
staklega opinn.
Ég glími við þá hugsun og ek sem
leið liggur í Kópavoginn þar sem
Gylfi bíður mín. Hann heilsar hjart-
anlega og konan hans, Þóranna
Tómasdóttir Gröndal, býður mig
velkomna og fylgir okkur til stofu.
Þar setjumst við niður þrjú og
greinilegt að Þóranna ætlar að vera
viðstödd viðtalið. Þegar líður á skil
ég vel hvers vegna. Hún styður
mann sinn heilshugar í baráttunni
við veikindin og eins og eiginkonum
er tamt leiðréttir hún hann góðlát-
lega ef hann man ekki nákvæmlega
ártal eða dagsetningu og rifjar upp
með okkur liðna tíma. Þó að krabba-
meinið hafi sest að i líkama hans er
hann kristaltær í hugsun, kvikur og
kannski það sem kemur mér mest á
óvart, opinn og einlægur. Það sést
samt alveg á honum að hann er
veikur. Hann hefur lést um tuttugu
kíló frá því hann greindist með
krabbamein í nóvember síðastliðn-
um og þrekið er ekki mikið. En hann
hefur fótavist á hverjum degi og þau
hjón skreppa í stuttar ferðir, lesa,
spjalla og njóta hvers dags saman.
Gylfi segist hafa orðið lafhræddur
þegar dauðinn barði að dyrum síðla
hausts í fyrra.
Reyndi að fá meinið ekki á
heilann
„Ég reyndi eins og ég gat að verða
ekki gagntekinn af sjúkdómnum eða
fá hann á heilann. Þar kom
ljóðagerðin mér til góða og í
ljóðunum fékk ég heilmikla útrás
fyrir óttann. Á sjúkrahúsum getur
timinn líka verið lengi að líða og þá
er fínt að velkjast svolítið með ljóðin
í huganum."
Gylfi fór í skurðaðgerð sem gekk
vel, en læknum tókst ekki að
ijarlægja meinið. í framhaldi af því
fór hann í geislameðferð sem tók
yerulega á og hann þurfti að dvelja
lengi á sjúkrahúsi. „Þar opnaðist nýr
heimur fyrir mér, ég var alveg hissa
hvað ég þekkti marga og hvað
margir voru að glíma við sama
vanda og ég. Það myndast líka
ákveðin samkennd meðal
sjúklinganna og það var gott að tala
við þá og bera saman bækumar.
Aðbúnaður og þjónusta á
krabbameinsdeild Landspítalans er
líka til mikillar fyrirmyndar og gott
að vera þar.“
Mein sem má ekki ræða
Ljóðin sem Gylfi samdi á krabba-
meinsdeildinni samdi hann í hug-
anum og skrifaði svo inn á tölvuna
þegar hann kom heim. Gylfi er eng-
inn nýgræðingur í ljóðlistinni og
hefur áður skrifað sjö ljóðabækur,
Ljóð úr Ijóðabók Gylfa,
Eitt vor enn ?
21.
Þú stendur þig vel
segja menn
og eflaust mun einhver skrifa
þegar þar að kemur
Hann glírndi við illvígan sjúkdóm
en kvartaði ekki
og var æðrulaus
til síðasta dags
Þeir ættu að vita
hve hræddur ég er
bið bænir í hljóði
hverja einustu stund
16.
Konan í lífi mínu
kemur daglega
Ég bíð eftir henni
langar andvökunætur
ofsjóna og myrkurs
Þegar hún birtist:
Hvílíkur fögnuður
hvílíkgleði!
Meinið er: hún þjáist
meira en ég
en þessi er allt öðruvísi.
„Þetta em ljóð sem komu meira
og minna af sjálfu sér og eru miklu
minna unnin en önnur ljóð sem ég
hef ort. Áður orti ég mest lýrískar
náttúrumyndir og stemmingar en
þessi ljóð eru tilfinningalegs eðlis og
um eigin reynslu. Það má segja að ég
hafi ort mig frá óttanum en ástæðan
fyrir að ég réðst í að gefa þetta út er
sú að ég vona að ljóðin hjálpi öðmm
í sömu aðstöðu. Mig langar líka til að
umræðan um krabbamein verði
opnari, það hefur verið dálítið tabú
að ræða þetta mein opinskátt.“
Þóranna tekur undir það og
bendir á að undanfarið hafi umræð-
an sem betur fer opnast. „Það hjálp-
aði til dæmis að Anna Pálína, Mar-
grét Frímanns og fleiri hafa rætt
opinskátt um sitt krabbamein, en
fram að því var þetta hálfgert feimn-
ismál," segir hún. „Fólk verður hálf
vandræðalegt við sjúklingana og veit
ekki hvað það á að segja eða gera.“
Heldur í vonina
Læknar Gylfa sögðu honum strax
hvert stefndi og Gylfi veit ekki alveg
hvort það var vont eða gott.
„Ég veit ekki hvort ég á að segja
að mér finnist þeir mjög djarfir,
læknarnir, þeir verða kannski ekki
ánægðir með að lesa það. Vonin er
fólki mikilvæg og kannski ekki rétt
að svipta það voninni þegar barist er
við illvígan sjúkdóm."
Hann segist þó ekki hafa tekið
neinar stórar ákvarðanir þegar hann
vissi að honum væri skammtaður
tími, eins og að láta gamla drauma
rætast. „Ég er heldur ekkert búinn
að missa vonina. Þetta lítur allt
miklu betur út núna en það gerði í
upphafi, það er svo margt hægt að
gera til að halda sjúkdómnum niðri.
Ég er líka minna hræddur. Dauðinn
er það eina sem við eigum víst í
þessari jarðvist og ég held í mína
barnatrú. Ég vil ekki trúa þvf að aUt
sé búið þegar jarðvistinni lýkur, en
þangað tU getur maður ekkert gert
nema notið líðandi stundar."
Stendur eins og klettur
með Gylfa
Nú stendur Gylfi upp tU að sækja
meira kaffi en Þóranna stendur
óðara á fætur og segist ná í kaffið.
Gylfi brosir ástúðlega tU konu sinn-
ar, en er þegar kominn af stað í eld-
húsið. Það gefur okkur Þórönnu
tækifæri í smá konuspjaU, eins og
hún orðar það glettnislega. Hún
segir mér' að hún hafi verið svo
heppin að fá orlof frá störfum, en
hún er kennari í Menntaskólanum í
Kópavogi. Það hefur gert henni kleift
að standa við hlið Gylfa í veikindun-
um. Hún sýnir mér líka myndir af
börnunum þeirra þremur, syni Gylfa
ffá fyrra hjónabandi og tveimur
litlum afabörnum. „Við erum óskap-
lega rík," segir hún brosandi.
Þóranna er opin og blátt áfram og
segir mér að þau Gylfi séu ólflc eins
og dagur og nótt. „Ég er fram-
kvæmdamanneskjan og vU aUtaf
vera að, hann er rólegur og yfirveg-
aður og líður best þegar hann situr
við skriftir. Við bætum hvort annað
upp og og svo skarast áhugamálin
því ég hef auðvitað líka gaman af
lestri bóka. Við höfum alltaf um
mikið að tala og eigum innihaldsrík-
ar samverustundir."
Skrifaði bækur um kven-
brautryðjendur
Þegar ég spyr hana hvort þau hafi
alltaf verið eins hlý og góð hvort við
annað og ég verð vitni að, segist hún
geta fullyrt það. „Hins vegar er tím-
inn dýrmætari núna og við erum
bæði meðvituð um það.“
Þóranna segir mér frá ferðalög-
um þeirra Gylfa tU útlanda, nú síðast
tU Króatíu í sumar, og að meðal upp-
áhaldsborga þeirra sé París þar sem
þau áttu sitt tUhugalíf. Líka að Gylfi
hafi aUtaf verið duglegur við húsverk
og barnauppeldi. „Ég skipti stund-
um við hann og vUdi frekar þvo bU-
inn en vaska upp," segir hún.
„Gylfi er mikill jafnréttismaður
og hann hefur ekki bara skrifað
flölda ævisagna um gengna forseta
og mikUmenni heldur lfka þrjár
bækur um konur sem voru braut-
ryðjendur hver á sínu sviði."
Þóranna stendur upp og sækir
bækurnar um Ástu málara, fyrstu

;

konuna sem tók iðnpróf hér á landi,
Jóhönnu'EgUsdóttur, sem var verka-
lýðsforingi og pólitUcus og Helgu M.
Níelsdóttur ljósmóður, sem var ein-
staklega hressUeg kona og lifði á ná-
kvæmlega sama hátt og karlmenn
og ók um bæinn á mótorhjóli.
„Hún byggði hús á eigin spýtur,
örugglega fyrsta konan sem var út-
hlutað lóð til að byggja hús," segir
Þóranna og er greinUega stolt af
verkum Gylfa, sem kemur einmitt í
þann mund í stofuna með nýuppá-
heUt kaffi.
„Það má lflca koma fram að Þór-
anna er miklu betri bfistjóri en ég,"
segir hann brosandi meðan hann
heUir í boUana.
Gott að vera hjá nunnunum
Gylfi er borgarbarn og minnist
æsku sinnar í Reykjavík með mikUli
gleði. Hann fæddist 17. aprfi 1936,
sonur hjónanna Sigurðar B. Gröndal
og Mikkelínu Sveinsdóttur og er
yngstur sjö systkina sem eru á öU á
lífi og við góða heUsu.
„Eg flutti í Skálholt þegar ég var
tveggja ára, en Skálholt var stórt
reisulegt hús umkringt grænum
túnum. Svo kom bandaríski herinn
og byggði Kamp Knox og þá var reist
himinhá girðing í kringum húsið
okkar. Ég var alinn upp innan girð-
ingar," segir Gylfi og hlær.
„Okkur dreymdi alltaf um að
Kampurinn yrði rifinn og að húsíð
yrði aftur umkringt grænum lend-
um, en því var ekki að hefisa. Kamp-
urinn fýUtist af fóUd því húsnæðis-
leysi var mikið í Reykjavík á þessum
tíma. Það var ekki endilega merki
um fátækt í fyrstu að búa í Kampin-
um, en smátt og smátt breyttist það.
Ég eignaðist mikið af góðum vin-
um þarna og umhverfi bernsku
minnar er saga þjóðarinnar í hnot-
skurn. Fyrst var það bændasamfé-
lagið og sveitin, svo hernámsárin og
þá uppbyggingin eftir stríð.“
Það þótti of langt að senda Gylfa í
Austurbæjarskólann svo hann var
settur í Landakotsskóla þar sem
hann var hjá nunnunum í þrjá vetur.
„Ég hafði afskaplega gott af því,"
segir Gylfi. „Þar lærði ég bænir sem
ég kann enn og barnatrúin hefur
Gylfi og Þóranna
Þau reyna að njóta dag-
anna sem best, en Gylfi veit
ekki hversu langan tima'
hann hefur áður en sjúk-
dómurinn bugar hann.
haldist síðan. Leiðin lá svo í Mela-
skólann, Gagnfræðaskóla Austur-
bæjar og þaðan í MR þar sem ég út-
skrifaðist stúdent árið 1957."
Skriftirnar ástríða í lífi Gylfa
Hugur Gylfa stóð alltaf til skrifta
svo hann innritaði sig í íslensku í há-
skólanum eftir stúdentsprófið. Hon-
um bauðst þó fljótlega blaða-
mennska við Álþýðublaðið og eftir
það varð ekki aftur snúið.
„Ég var svo heppinn að ég vann á
þrenns konar blöðum. Fyrir vikið
kynntist ég blaðamennskunni á
mjög IjölbreytUegan hátt. Ég varð
svo ritstjóri Alþýðublaðsins og þar
kynntist ég aldeilis lífinu og ijörinu
sem fylgir því að vinna á dagblaði.
Síðan var ég ritstjóri vikublaða, fyrst
Fálkans og svo Vikunnar og síðast
ritstjóri Samvinnunnar."
Gylfi var aldrei pólitískur þótt
hann sæti á ritstjórastóli Alþýðu-
blaðsins og meðan hann var
óbreyttur blaðamaður sinnti hann
aðallega innblaðsefni og baksíðunni
sem þeir Alþýðublaðsmenn lögðu
áherslu á að væri fyndin og
skemmtileg.
„Baksíðan var húmorsíða hjá
okkur og var mjög vinsæl. Við höfð-
um líka sjálfir alveg einstaklega
gaman af því að sletta svolítið úr
klaufunum. Mér finnst að blöð nú á
dögum mættu að ósekju vera með
meiri húmor og skemmtilegheit á
sínum síðum."
Ný viðtalstækni í
blaðamennsku
Þegar Gylfi lítur yfir ferilinn eru
árin á Alþýðublaðinu honum minn-
isstæðust. „Hvaða ár var ég aftur rit-
stjóri þar?" spyr hann og hrukkar
ennið, en Þóranna hlær og segir
honum að það hafi verið á árunum
1963-7.
„Þetta var þegar við giftum okk-
ur, Gylfi minn, árið 1966." Hún snýr
sér að mér og hlær enn meir.
„Það urðu miklar breytingar
varðandi blaðamennsku þegar ég
var að byrja," heldur Gylfi áfram. „Þá
ruddi viðtalstæknin sér til rúms en
frumherjar hennar voru Valtýr Stef-
ánsson, ritstjóri Morgunblaðsins, og
Vilhjálmur S. Vilhjámsson á Alþýðu-
blaðinu, sem alltaf var kallaður
Hannes á horninu, eftir dálki sem
hann skrifaði daglega. Það er bara
einn langlífasti pistill sem ég man
eftir.
Skriftirnar voru mér ástríða og
eru enn og ég man eftir margri
glímunni við textann. Það er að svo
mörgu að hyggja þegar viðtal er
skrifað og mér var það alltaf ögrun
að gera vel og skila viðmælanda
mínum til lesenda þannig að hann
nyti sín sem best."
Smá bömmer í viðtalinu
Ég samsinni þessu og lít á upp-
tökutækið sem er nú skyndilega far-
ið að blikka aðvarandi og ég ýti á
einhverja takka. Um leið og ljós-
myndarinn hringir bjölluríni horfi ég
á viðtal okkar Gylfa þurrkast út eins
og hendi væri veifað.
Ljósmyndarinn tekur við meðan
ég berst við tárin. Hvernig á ég að
segja Gylfa að ég þurfi helst að taka
allt viðtalið aftur?
Ég horfi á þau hjón þar sem þau
stilla upp fyrir ljósmyndarann, bæði
inni og eins úti á svölum þar sem
sólin brýst fram úr skýjunum og
hellir geislum sínum yifir garðinn
þeirra og veröndina. Éyrir stundu
var úrhellisrigning, nú standa þaú
þarna böðuð í sól og horfa svo
fallega hvort á annað.
Þegar ljósmyndarinn er farinn og
Gylfi og Þóranna sest aftur styn ég
þessu upp með tækið og viðtalið.
Gylfi horfir á mig með ólýsanlegri
mildi í svipnum og segir: „Þá förum
við bara yfir þetta aftur." Og Þór-
anna segir mér velkomið að hringja
ef eitthvað vantar uppá. Þau taka
þessu ótrúlega vel og það er hellt
upp á meira kaffi.
Fjölskyldan langmikilvægust
„Ég lenti í því þegar ég var ný-
búinn að fá tölvu að ég týndi fjórð-
ung úr bók sem ég var skrifa," segir
Gylfi. „Það var hrikalegt, ég hélt ég
yrði bijálaður."
Gyfi hefur náð sáttum við veik-
indin og hlutskipti sitt og segir að
fjölskyldan sé alltaf þegar upp er
staðið langmikilvægust. Hann er þó
vissulega ánægður með ævistarfið.
„Ég var nestaður að heiman með
mikla samviskusemi í farteskinu og
hef aUtaf verið mjög agaður. Ég var
talinn innhverfur og var afskaplega
feiminn sem barn. Það hefur rjátlast
af mér, það þýðir heldur ekkert að
vera feiminn í blaðamennskunni,"
segir hann kíminn, og í framhaldi af
því ræðum við svolítið um blaðá-
mennskuna í dag. Gylfi segist hafa
áhyggjur af eignarhaldi dagblaða en
svo hrósar hann Jónasi og DV, ekki
síst helgarblaðinu, og ég get að sjálf-
sögðu ekki stillt mig um að skrifa
það.
En Gylfi er orðinn þreyttur, enda
búnn að sitja undir spurningum
blaðamanns hátt á þriðja tíma. Þau
hjón hafa bara svo ljúfa og góða
nærveru að ég átta mig ekki strax á
því hvað hann er þreyttur.
Ég tek saman dótið mitt og spyr
hvað sé framundan hjá þeim núna.
„Við eyðum dögunum við lestur
og notalegheit og njótum hvers
dags," segir Gylfi.
„Ég á svo mikið af ólesnum bók-
um sem ég hef aldrei haft tíma til að
lesa. Nú get ég leyft mér að lesa þær.
Ég tek hveijum degi af æðruleysi og
hef lært á veikindunum að njóta líð-
andi stundar á hátt sem ég kunni ekki
áður. Þegar maður veikist og stendur
andspænis dauðanum verður allt
nýtt. Ilmur, bragð, litir, orðanna
hljóðan, allt þetta metur maður að
nýju. Jú, ég held ég geti sagt að ég hafi
þroskast á þessu ferli, ég vona það.
Og ég vona líka að bókin mín geti
orðið öðmm í þessari aðstöðu ein-
hver hjálp. Þá er ég ánægður."
f útidyrunum spyr ég Gylfa
hvernig honum hafi líkað í Króatíu í
sumar.
„Hvernig veistu að ég var þar?”
spyr hann hissa.
Við Þóranna brosum samsæris-
lega hvor til annarrar og hún knúsar
kallinn sinn. „Við stelpunar töluðum
auðvitað saman meðan þú helltir
upp á," segir hún og Gylfi brosir í
kampinn um leið og þau veifa glað-
lega til mín að skilnaði.
edda@dv.is