Freyr

Árgangur

Freyr - 01.04.1959, Blaðsíða 13

Freyr - 01.04.1959, Blaðsíða 13
FRE YR 107 í Windskale bjuggust menn við hættunni af J-ísótóp, þ. e. a. s. afbrigði af frumefn- inu Joði, sem nefnt er Joð 131. Venjulegt Joð, sem frumefni, er ekki haettulegt. Því er að vísu blandað í læknis- lyf og þá jafnan merkt með þremur kross- um, er tákna að það sé eitur. En Joð er nauðsynlegt næringarefni fyrir okkur öll og þá — eins og svo mörg önnur efni — verkandi sem þetta eða hitt eftir því hvernig notað er í samræmi við eðlilegar þarfir. En verkanir hins venjulega Joðs eru smávægi- legar miðað við afbrigðið Joð 131, sem er geislavirkt. Rétt notað getur hið geislavirka Joð, — eins og það, er dreifðist frá stöðinni Windskale, — líka verið gagnlegt, en ef til vill ekki í þeim mæli, sem það dreifðist í frá nefndri stöð. Því var málið túlkað þannig, að nú kæmist Joð 131 í grasið, hætta væri á að kýrnar, sem grasið ætu, mundu veikj- ast og þó ennþá meiri hætta á að efni þetta bærist í mjólk þeirra og með henni til barn- anna, sem drykkju þessa eitruðu mjólk, og afleiðingarnar mundu verða öryrkja og al- gjör eyðilegging. Hið svokallaða helryk, sem blöðin hafa svo oft rætt um af miklum fjálgleik, er í rauninni smáeindir geislavirkra efna, frum- efna, sem til hafa orðið, viljandi eða óvilj- andi, þegar sundurlausn einhverra frum- efna hefur átt sér stað og hin geislavirku efni berast stjórnlaust um nágrenni eða í fjarlægð frá upphafsstöðvum sínum. Ótt- inn við hið geislavirka Joð 131 frá ensku stöðinni var ekki með öllu ástæðulaus, en óheillaáhrifanna hefur ekki orðið vart svo sögur fari af. Þegar um þetta er getið má líka minnast hins, að einatt hafa óhöpp og tilviljanir leitt til mikilsverðra framfara og skipu- lagðra athafna. Um þetta efni má þá líka segja, að óhöpp eru líkleg og ef til vill óum- flýjanleg áður en kjarnorkan er alveg á valdi mannanna til friðsamlegra og gagn- legra hlutverka. Orkulind þessi er þegar tekin í þjónustu mannkynsins, einnig í þágu búvísindanna og verður þar þó sennilega miku hærra á baugi er fram líða stundir. Stöldrum því aðeins lengur við hið nefnda óhapp Englendinga. Það var geislavirkt Joð, sem þar um ræddi. Nú er það svo, að Joð er næringarefni, eða réttara sagt snefilefni, sem skepununum er nauðsynlegt að fá. Það hefur sérstaklega mikla þýðingu í sambandi við starfsemi skj aldkirtilsins og nauðsynlegt við myndun hins mikilvæga vaka (hor- móns) thyroið. Safnist í skj aldkirtilinn geslavirkt Joð er hætta á ferðinni, en þó því aðeins að það safnist í of miklum mæli. Til þess að ráða bót á vissum kvillum í skjaldkirtli var áður venja að viðhafa upp- skurð. Nú geta menn notað geislavirkt Joð í sama skyni, svo að lækningamátt þessa hættulega efnis er í því sambandi um að ræða. Og einhvers staðar liggur markið milli sýkingarhættu og lækningamáttar þess. Þessum málum er það langt komið, að geislavirk efni eru notuð til þess að fylgj- ast með eðlilegri lífsstarfsemi jurta og dýra og til þess einnig að komast að raun um afbrigðilega lífsstarfsemi, þ. e. a. s. að fylgja gangi vissra kvilla, staðfesta stig þeirra og breytingar í samræmi við eðlilega lífsstarf- semi í fari einstaklinganna, sem hrjáðir eru af veikindunum. Til dæmis að taka Joð 131 notað til þessara hluta þá er auðvelt að fylgja brautum þess í líkama þeim, sem það hreyfist í, en til þess að finna þær, svo og magn í líkama jurtar, skepnu eða manns, er notaður sérstakur rafvirkur mælir. ----x---- Annað þýðingarmikið atriði í sambandi við geislavirk efni og búfjárrækt felst í því er snertir hagnýtingu kolefnisins. Geisla- virkt kolefni er nú notað til þess að kanna brautir kolefnisins frá því að skepnan fær það sem hluta af fóðri sínu unz það er orð- ið að afurðum eða hefur orðið orkugjafi við brennslu í líkamanum. Til þess nú að geta framkvæmt umrædd- ar athuganir þarf geislavirkt kolefni. En það er ekki framleitt úr sjálfu frumefninu kolefni heldur úr köfnunarefni og því gefið auðkennismerkið kolefni 14. Með því að flytja það í glerbúr, sem jurtir vaxa í, sam- einast kolefniseindir þessar uppbyggingar- kerfi jurtanna rétt eins og um venjulegt kolefni væri að ræða, og með aðstoð sólar-

x

Freyr

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Freyr
https://timarit.is/publication/863

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.