Freyr - 15.01.1971, Blaðsíða 8

í vömbinni minnkar munnvatnsframleiðsl-
an og hún stöðvazt alveg ef sýrustigið í
kepp og vömb fer niður í pH 4—4,5. þá
missir skepnan alla lyst.
Skyndileg meltingartruflun
Fyrir nokkrum árum gerði Hungate og
samverkamenn hans tilraunir með fyrir-
bæri af þessu tagi. Sauðfé var fóðrað á
heyfóðri einu um skeið en fékk allt í einu
allmikið kjarnfóður. Aðeins nokkrar kind-
ur úr hópnum lifðu, hinar drápust innan
sólarhrings frá korngjöfinni. Þær kindur,
sem lifðu, voru nokkra daga að ná sér
aftur.
Eftir korngjöfina féll sýrustigið í vömb
kindanna fljótt niður í 4,2—4,7 og í til-
raunum síðar var prófað að fóðra með
auðleystum kolvetnum, sem höfðu í för
með sér öra gerjun og mikla mjólkur-
sýrumyndun í kepp og vömb hverrar
skepnu, mjólkursýrugerlarnir uxu að
magni og atferli og sjúkdómseinkenni í
skepnunum urðu glögg og örugg. Við á-
framhaldandi tilraunir og rannsóknir um
þessi efni sýndi það sig, að ör mjólkur-
sýrumyndun eyðileggur lífverur þær, sem
eðlilega þurfa að vera í vömb jórturdýrs
og skulu gerja tréni fóðurs og mynda reik-
ular sýrur, en langvinn sýrumyndun og
lágt sýrustig sýndi sig, við nánari rann-
sóknir á veikum og dauðum skepnum, að
hafa valdið sárum í innra borði umræddra
líffæra. Kvilli af þessu tagi kallast á er-
lendum málum acidose (þ. e. sýrueitrun).
Sýrueitrun
Nú er það svo, að verulegt magn mjólkur-
sýrunnar berst yfir í blóðið og reynir þar
á lífeðlislegt jafnvægisfyrirbæri.
Mikið uppsog mjólkursýrunnar í blóðið
eykur brennslu í líkamanum og þannig
eykst viðleitni til þess að koma auknu
kolsýrumagni úr líkamanum. Við það
minnkar magn lútkenndra efna í blóðinu
en það örvar enn efnabrennsluna. Nú hafa
nýrun talsverða hæfni til þess að senda
vetni burt úr líkamanum með þvaginu.
Þannig lækkar sýrustig þvagsins, en því
eru takmörk sett hve mikið getur skolast
burt á þennan hátt. Við skyndilegar sýru-
verkanir getur þannig orðið óeðlilega
mikið þvaglát svo að frumur líkamans
skorti vökva. Einkenni, sem þá koma fram
á skepnunni, eru þau, að húðin verður
þurr og föst og háralagið úfið. Tilfinnan-
legur vökvaskortur getur haft mjög alvar-
legar afleiðingar.
Það þykir ef til vill einkennilegt að
setja þessi fyrirbæri í samband við notkun
og áhrif gróffóðurs í hlutfalli við notkun
kraftfóðurs. En þess ber að minnast, að
fyrirbærið hendir ekki aðeins þegar skepna
etur of mikið kraftfóður einu sinni. Kvill-
inn hefur á síðari árum einatt verið ná-
tengdur notkun vögglaðs kraftfóðurs, eða
kögglaðs fóðurs. Víst hefur hann ekki
alltaf verið jafn áberandi og ekki sézt jafn
skyndilega, en þó orðið svo verulegur, að
alvarleg veikindi og truflanir hafa af
hlotizt.
Klaufsperra (laminitis)
Kvilli þessi hefur verið all algengur vestan
hafs á síðari árum eða síðan farið var að
nota heilfóður í verulegum mæli. Frá fornu
fari hefur hann verið þekktur í Evrópu,
einkum á hrossum, og gengið undir nafn-
inu „forfangenhed,“ en gerist nú ekki fá-
tíður á sömu slóðum síðan heilfóður er
komið í notkun í mörgum löndum.
Nautgripir geta einnig fengið þennan
kvilla. Einkenni hans er sársauki í klauf-
um, skepnan getur jafnvel í engan fótinn
stigið. Hross standa með stífa fætur og
spyrna frá bolnum, en kýr skjóta kryppu
upp úr hrygg og hafa tilhneigingu til að
krossleggja framfætur ef þær eru knúðar
til að standa upp.
Sárindin í klaufum stafa af þrota og
vökvamyndun í leðurhúðinni. Leðurhúðin
í klaufunum myndar einskonar blöð, svo
sem flestir vita, (á erlendum málum lam-
eller, af því laminitis heiti kvillans) og
34
F R E Y R