Freyr - 01.01.1975, Qupperneq 19

MARKÚS Á. EINARSSON:
Um vindhraða og veðurhæð
Að beiðni Gísla Kristjánssonar ritstjóra
mun ég hér á eftir gera nokkra grein fyrir
mælingum og mati á vindhraða.
Hér á landi eru um 15 veðurstöðvar, sem
hafa vindhraðamæla. Þar er vindhraði
mældur í því sem næst 10 m hæð frá yfir-
borði, og í hæfilegri fjarlægð frá mann-
virkjum og öðrum hindrunum, sem haft
gætu áhrif á vindinn. Ákveðin regla um
mælihæð er nauðsynleg, þar eð vindhraði
vex verulega með vaxandi fjarlægð frá
yfirborði, og á það einkum við næst jörðu.
Flestum er væntanlega einnig ljós þörfin
á að mæla á bersvæði, þar sem hvorki
myndast óeðlilegt skjól af mannvirkjum,
né heldur óeðlilegir vindstrengir.
Vindurinn blæs aldrei með alveg jöfnum
hraða, heldur flöktir hann kringum ákveð-
ið meðalgildi. í flestum tilvikum skiptir
meðalvindurinn einn máli, en ekki mis-
vindið. í samræmi við það er sá vind-
hraði, sem almennt er mældur ætíð með-
alvindhraði í 10 mínútur. Sumir síritandi
vindmælar sýna slíkt 10 mínútna meðaltal
beint, en aðrir sírita augnabliksgildi vinds-
ins og sýna því minnstu breytingar í vind-
hraðanum. Koma þeir mælar sér vel á
flugvöllum, þar sem máli skiptir að fylgj-
ast með vindhviðum, og einnig eru þeir nú
notaðir í vaxandi mæli til sérstakra mæl-
inga á misvindi og mestu vindhviðum.
Algengustu mælieiningar fyrir vind-
hraða eru hnútar eða metrar/sekúndu, og
gildir milli þeirra eftirfarandi samband:
1 hnútur = 0.515 m/sek.
Á þeim veðurstöðvum, sem ekki hafa
vindmæla er veðurhæð metin í vindstig-
um, en það er sá mælikvarði, sem m. a. er
notaður í almennum veðurfregnum frá
Veðurstofunni. Vindstigin eru oft kennd
við enska aðmírálinn Beaufort, sem upp-
haflega kom þeim á, og miðaði einkum við
áhrif vinds á segl skipa. Þau eru 12 að
tölu, og fer það eftir þeim áhrifum, sem
vindurinn hefur á landi eða á sjó, hvaða
vindstig er valið hverju sinni. í töflu þeirri,
sem fylgir greininni eru gefin upp íslenzk
heiti vindstiganna, sá vindhraði, sem svar-
ar til hvers vindstigs, svo og lýsingar á
áhrifum vindsins á landi og sjó. Rétt er að
geta þess, að lýsingarnar henta ekki í öllum
atriðum vel við íslenzkar aðstæður.
Jón heitinn Eyþórsson segir frá því í
grein í tímaritinu VEÐRIÐ 1965, að upp-
haflega muni Jón Ólafsson ritstjóri hafa
verið fenginn til að ákveða nöfn á vind-
stigin. Hafi þau síðan að mestu haldizt ó-
breytt. í „Reglum um veðurskeyti og veð-
urathuganir“, sem Veðurstofan gaf út árið
1967, voru þó gerðar nokkrar breytingar á
F R E Y R
11