Freyr - 01.12.1984, Qupperneq 18

Sigurður Már Einarsson
Veiðimálastofnun
All, nytsemi hans og ræktun
Fimm tegundir fiska finnast ífersku vatni á íslandi. Þcer eru lax, urriði, bleikja, hornsíli
og áll. Rannsóknir á vatnafiskum hafa hingað til einkum beinst að þremur fyrstnefndu
tegundunum. Athyglin hér á landi beinist nú töluvert að ál og rcektun hans. 1 þessari
grein er œtlunin að fjalla nokkuð um líffrceði, nýtingu og eldi álsins.
Sigurður Már Einarsson er fiskifrœðing-
ur hjá Veiðimálastofnun. Hann er líf-
frœðingur frá H.í. árið 1980 og leggur
stund á fiskifræði við Edinborgarhá-
skóla.
Alls hafa 16 undirtegundir af ál
fundist í heiminum. Sá áll sem er á
íslandi er ættaður af fjölskyldunni
Anguillidae. í Atlantshafinu eru
tvær tegundir: Anquilla rostrata
eða ameríski állinn og Anquilla
anquilla eða evrópski állinn sem
er hér á landi. Heimkynni evr-
ópska álsins eru í Norðaustur-Atl-
antshafi og Evrópu frá Hvítahafi,
Norður-Noregi og íslandi suður til
Færeyja, Bretlandseyja, Norður-
sjávar, Eystrasalts og allt inn til
Miðjarðarhafs og suður með vest-
urströnd Afríku. A Islandi er ál
áðallega að finna á svæðinu frá
Lónsheiði vestur með suður-
ströndinni og norður í Eyjafjörð.
Állinn er að mörgu leyti leynd-
ardómsfullur fiskur og margar
furðusögur hafa spunnist um
hann. Hann hefur frá fyrstu tíð
valdið mönnum miklum heilabrot-
um vegna hins sérkennilega lífs-
ferils síns. Lengi vel töldu menn líf
álsins „kvikna“ í leðju eða for en
Aristoteles um 350 f. Kr. og Redi
um 1684 e. Kr. eða um 2000 árum
síðar uppgötvuðu hvernig full-
orðni állinn yfirgefur ár og vötn og
einnig hvernig álaseiði þyrpast í
milljónatali upp í þessar sömu ár
og vötn. Lokastig þessarar þekk-
ingarleitar er hinn merki fundur
danska náttúrufræðingsins Jó-
hannesar Schmidt á hrygningar-
stöðvum álsins í Þanghafinu.
Lífsferill.
Öfugt við t. d. laxfiska sem hrygna
í fersku vatni og taka mestan vöxt
sinn út í sjónum, þá hrygnir állinn
í sjó en tekur út vaxtarskeið sitt í
fersku vatni.
Hrygning evrópska álsins er tal-
in eiga sér stað í Þanghafinu svo-
nefnda þ. e. á svæði sem spannar
milli 22°—30°N og 48°—65°V. Á
þessu svæði er dýpi um 5—600 m
en ekki er vitað á hvaða dýpi
hrygningin fer fram þar sem
hrygnandi álar eða álahrogn hafa
aldrei fundist, en tilgátur eru um
að þetta gerist á 200—500 m dýpi.
Minnstu álalirfur sem fundist hafa
á þessum stöðum eru um 5 mm.
Eru þær mjög ólíkar foreldrum
sínum og eru langar, bandlaga og
gegnsæjar. Állinn er aðeins talinn
hrygna einu sinni og drepst hann
að lokinni hrygningu.
Álalirfurnar eru lélegir sund-
fiskar og berast því með Golf-
Gleráll veiddur í Elliðaánum í júlí 1984. (Ljósm. Finnur Garðarsson).
938 — FREYR