Freyr - 01.10.1994, Qupperneq 12

Úr beitartilraun á Auðkúlitheiði.
landsins hefur glatast síðan iand
byggðist, svo að það gerir meira en
að „skakka víða mikht Og flestir
vita líka að aðeins lítið brot af þeim
gróðri sem eftir er í landinu er
spegilmynd af því sem hér gæti
vaxið.
Þetta er alltof mikið vanmat á
þekkingarstöðu íslendinga um þessi
mál, en framhaldið á greininni er
með svipuðum hætti.
Það er augljóst að sífellt þarf að
auka þekkingarforðann, á þessu
sviði sem öðrum, með því að halda
áfram eldri rannsóknum og hefja
aðrar nýjar. Markmiðið með þeim er
hins vegar að bæta við þá þekkingu
sem fyrir er, en ekki að kasta fyrir
róða eldri rannsóknum og afskrifa
þær sem ónothæfar - nema þær séu
beinlínis rangar. Og þá er að sýna
fram á það með rökstuddum hætti.
Það er löngu liðin tíð að hægt sé
að fela aðgerðarleysi bak við þekk-
ingarskort á þessu sviði, en það þarf
að nota þau gögn og þekkingu sem
fyrir hendi er, ella er ekki ómaksins
vert að afla þeirra. Hefði það verið
gert væri sennilega ekki enn verið
að nota til beitar ýmis landsvæði
sem löngu hefði átt að vera búið að
taka í gjörgæslu.
Ég ætla að ræða hér nokkur
meginatriði í grein Andrésar, en of
langt mál yrði að gera þeim öllum
skil, þó að sannarlega þyrfti að gera
það fyrr en síðar.
Gróðurkort Rala
Á árunum 1960-1985 var unnið af
miklum krafti að gróðurkortagerð á
vegum Rala með það að markmiði
að afla upplýsinga um stærð, eðli og
ástand gróðurlendis á landinu öllu
°g byggja á þeim mikla þekkingar-
grunni sem grasafræðingar höfðu
áður lagt. Þetta var talin forsenda
þess að unnt væri að tryggja hóflega
nýtingu gróðurs og koma í veg fyrir
ofbeit. Það var, a.m.k. af okkur sem
að kortagerðinni stóðum og mörgum
fleiri, talið mikilvægasta framlagið
til þess að koma í veg fyrir frekari
gróðureyðingu Ennfremur töldum
við að gróðurkort væru ómissandi
við að skipuleggja landnýtingu,
landgræðslu og skógrækt og gera
áætlun um endurheimt landgæða .
Á þessum 25 árum tókst að kort-
leggja gróður á um 2/3 hlutum
landsins og afla víðtækra upplýsinga
um gróðurfar í öðrum landshlutum.
Þess má geta að á sama tímabili
kortlögðu starfsmenn Rala einng
gróður á öllu Suður-Grænlandi. Ætl-
unin var að ljúka kortlagningu ís-
lands með þessum hætti fyrir alda-
mótin 2000, og það hefði átt að vera
leikur einn. Vegna „breyttra að-
stæðna í landbúnaði" urðu miklar
áherslubreytingar í rannsóknastarf-
seminni og í nýútkominni skýrslu
frá Rala má sjá að gróðurkortin hafa
með öllu verið strikuð út af verk-
efnaskrá stofnunarinnar! Það er
ótrúlegt en satt að á sama tírna og
því er með réttu haldið fram að
gróðureyðingin sé „mesta umhverf-
isvandamál þjóðarinnar" skuli ekki
vera fyrir hendi sá metnaður að
ljúka úttekt á stærð og eðli gróðurs í
landinu.
Hvernig hyggst Landgræðsla rík-
isins fylgjast með ástandi og breyt-
ingum á gróðri í landinu og gera
heildaráætlun um endurheimt land-
gæða án þess að hafa gróðurkort af
landinu öllu sem sýnir hvemig
núverandi gróðurfar er?
Andrés ræðir um það sem hann
telur kosti og galla gróðurkortanna,
en einkum þó hið síðamefnda. Hann
finnur þeim til foráttu að „þau veita
hins vegar ekki nœgar upplýsingar
um jarðvegseyðingu eða gróðurskil-
yrði, þ.e. hœttu á jarðvegseyðingu
eða á hvaða stigi hún er, hvers
konar gróður gœti þrifist á hverjum
stað, né um ástand lands yfirleitt. í
Ijós hefur því komið að ýmsar
grundvallarforsendur hefur vantað
við útreikninga á heitarþoli lands. I
sumum tilvikum hefur þetta leitt til
verulegs ofmats “.
Ég held að flestir geri sér grein
fyrir því að takmörk eru fyrir því
upplýsingamagni sem hægt er að
koma fyrir á prentuðu korti. Það er
þá bætt upp með öðrum hætti - í
rituðu máli, tölum eða myndrænt.
Og nú er komin til sögunnar ný
tækni við kortagerð - stafræn kort -
sem gerbreyta formi og notagildi
kortagagna, en það er önnur saga.
Hins vegar eru framangreindar
staðhæfingar Andrésar í meginatrið-
um rangar. Gróðurkortin eru einnig
jarðvegskort að því leyti að ólík
gróðurlendi endurspegla ólíkar jarð-
vegstegundir og jarðvegsskilyrði.
Kortin eru í stórum mælikvarða og
sýna hvar gróður- og jarðvegseyðing
á sér stað, og þau sýna hvar eru
sandfokssvæði því að ógróið land er
einnig flokkað eftir yfirborðsgerð-
um. Kortin veita upplýsingar um
ástand lands því að tegundasamsetn-
ing gróðurlendanna og þéttleiki
gróðurþekjunnar eru m.a. mæli-
kvarði á ástandið. Á sama hátt segja
öll þessi atriði - jarðvegur, gróður-
far, gróðurþekja og nærliggjandi
sandsvæði - hvar helst er hætta á
gróður- og jarðvegseyðingu.
Andrés skýrir frá því að á Rala
hafi nýlega verið hafnar rannsóknir
á jarðvegseyðingu, en þær eru m.a.
fólgnar í kortlagningu á útbreiðslu
eyðingarinnar og frekari hættu á
henni. Slík kortagerð er löngu
tímabær og þörf viðbót við gróð-
692 FREYR - 19*94