Litli Bergþór - 01.06.2006, Blaðsíða 14

Heimsókn
Klettafj allaskáldsins 1917
í sumar eru 89 ár frá því er ungmennafélögin hér á
landi buðu vesturíslenska skáldinu Stephan G.
Stephanssyni í heimsókn til Islands. Hann var fæddur
í byrjun október (3. eða 4.) árið 1853 á Kirkjuhóli í
Seyluhreppi í Skagafirði. Það er um tveim km sunnan
við Víöimýri. Nokkrum árum seinna flutti fjölskyldan
að Víðimýrarseli, sem er skammt sunnan við
Arnarstapa, þar sem nú er minnismerki um Stephan
eftir Ríkharð Jónsson. Stefán var frumburður foreldra
sinna, Guðbjargar Hannesdóttur og Guðmundar
Stefánssonar. Hann hlaut nafn föðurafa síns og var
kenndur við föður sinn á hefðbundinn hátt.
Sumarið 1873 fer Stefán með foreldrum sínum
vestur um haf, og búa þau fyrst í Bandaríkunum, og
um þrítugt breytir hann eftirnafni sínu og rithætti á
skírnarnafni til samræmis við hefðir þar. Hann kvong-
aðist árið 1878 Helgu Sigríði Jóndóttur frá Mjóadal í
Bárðardal, en Stefán hafði verið á heimili foreldra
hennar síðustu þrjú árin sem hann var á íslandi. Árið
1889 flytja þau hjónin með börn sín til Kanada og ólu
þau þar allan sinn aldur síðan. Stephan dó í ágúst
1927 en Helga Sigríður í desember 1940.
Stephan sigldi frá New York með Gullfossi í boðs-
ferðina til Islands 30. maí 1917 og kom til Reykja-
víkur 16. júní. Þaðan fór hann með Botníu suður fyrir
land og austur á Reyðarfjörð og svo ríðandi vestur
Norðurland og allt til Arngerðareyrar við Isafjarðar-
Litli Bergþór 14 _________________________________
djúp, síðan á báti til ísafjarðar og áfram sjóleiðina til
Reykjavíkur. Þangað kom hann um viku af september
en leggur tveim dögum síðar upp í ferð um Suðurland.
Böðvar Magnússon á Laugarvatni kom til móts við
hann á Þingvöllum. Hann gisti á
Laugarvatni, og þar gerðist Páll
Guðmundsson á Hjálmsstöðum
aðalfylgdarmaður hans. Sagt er að Páll
hafi orðið fyrir vonbrigðum, þegar
hann sá Stephan. Þetta er haft eftir
honum: „Hann leit út eins og sligaður
og veðraður erfiðismaður. Hann var
smávaxinn og grannvaxinn, en hreyf-
ingarnar snarar og andlitið meitlað og
sem greypt í það aldareynsla og þraut-
seigja. Hálsinn strengdur og hörundið
hart. Augun snör og Ijómandi. Hann
tók þétt í hönd mína og brosti, en
augun voru athugul. Eins og hann vœri
að leita að einhverju í svip mínum. Ef
til vill hafði hann grun wn skyldleika
okkar, hefurfundið bróður sinn í
viðbrögðum mínum. - Eg hefoft
hugsað það síðan, hvað gáfur og
hœfileikar fara lítið eftir líkamlegu
atgervi. I Ijóðunum liafði ég kynnst
andlegu stórmenni. Nú stóð við hlið
mér slitinn púlsmaður, sem bar utan á sér svip mann-
rauna og harðrar lífsreynslu, þó að hin innri sjón sæi
ofheim allan. “
Þessi póstur er úr bók Vilhjálms S. Vilhjálmssonar,
Tak hnakk þinn og hest, sem eru minningaþættir Páls
á Hjálmsstöðum, en er hér tekinn úr ævisögu Stephans
G. Stephanssonar, Andvökuskáldið, eftir Viðar
Hreinsson. Mestur hluti af þeim fróðleik, sem til-
færður er hér að framan er fenginn úr þeirri bók og
fyrra bindi þess, Landneminn mikli. í framhaldi af
þessari lýsingu heldur Viðar áfram og byggir á
minningaþáttum Páls: „Páll og Stephan urðu strax
eins og brœður. Þeir riðu löngum samsíða og deildu
herbergi þegar gist var við Geysi. Þeir sváfu lítið og
nóttin leið örskjótt við samræður um búskaparkjör
Stephans vestra. Páli þótti Stephan glöggur búmaður
og hann stœkkaði íaugum hansfyrir vikið. „Hann
hafði ekki aðeins flogið á vængjum skáldsýnanna og
gleymt moldinni, eins og oft vill fara fyrir skáld-
hugum, heldur var hann samgróinn jörð sinni. “ Þótt
Stephan lægi ekki á skoðunum sínum í þungmeltum
kvæðum þótti Páli wnburðarlyndi vera sterkasta
einkenni hans. “
Stephan G. Stephansson 1917.