Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2002, Blaðsíða 10

Fréttabréf ættfræðifélagsins í mars 2002
Guðmundur Sigurður Jóhannsson: Sauðárkróki
Ættfræðin hefur aldrei risið hærra
í Fréttabréfi Ættfræðifélagsins í janúar 2002 er birtur
útdráttur úr erindi Odds Friðriks Helgasonar, Staða
ogframtíð íslenskrar œttfrœði. Hefst orðræða hans á
eftirfarandi fullyrðingu: „Ættfræði á Islandi hefur
dottið í djúpa lægð.“ Þessi öfugmæli eru með mikl-
um ólíkindum og mun ég nú leitast við að færa rök
að hinu gagnstæða.
Útgáfa ættfræðirita
Einhver besti mælikvarði á stöðu og gengi
ættfræðinnar er sívaxandi útgáfa ættfræðirita á ári
hverju, sem hver maður getur kynnt sér af eigin raun,
þó ekki væri nema með lestri Bókatíðinda, sem Félag
Islenskra bókaútgefenda gefur út árlega og sendir inn
á hvert heimili í landinu. Koma þar þó ekki öll kurl
til grafar, því einnig kemur út jafnt og þétt aragrúi
smábæklinga í tengslum við ættarmót, og færist slík
útgáfa einnig í vöxt.
Líkt og önnur ritverk eru ættfræðirit mismunandi
að gæðum, en ef nokkuð er virðist vinnubrögðunum
almennt ekki hafa farið aftur á allra síðustu árum. Til
dæmis færist í vöxt að sveitarfélög ráði hæfa og
vandaða fræðimenn til að rita æviskrár búenda úr
viðkomandi héruðum, og er mér þar efst í huga
Rangvellingabók (I-II) eftir Valgeir Sigurðsson, svo
og Landeyingabók, sem Ragnar Böðvarsson arftaki
hans lagði síðustu hönd á með fleiri góðum mönnum.
Þá er sú tíð loks að renna upp á Islandi að hæfu
fólki séu greidd nokkurn veginn mannsæmandi laun
fyrir ættfræðistörf, enda hvorki faginu né sjálfsvirð-
ingunni neinn sómi sýndur með því að gefa vinnu
sína fyrir ekki neitt.
Aðgengi að frumheimildum
Eins og allir vita, sem lagt hafa stund á ættfræði af
einhverri alvöru, þá er aðgengi að frumheimildum,
til dæmis kirkjubókum og manntölum, nauðsynleg
forsenda þess að ættfræðiritverk geti orðið vönduð
og traust. (Upplýsingar í prentuðum ritum geta
stangast á, og er þá nauðsynlegt að rannsaka
frumheimildir til að fá skorið úr því hvað er rétt).
Frumrit kirkjubóka og manntala er varðveitt í
Þjóðskjalasafni Islands í Reykjavík, en þessar
heimildir eru líka aðgengilegar á svokölluðum
örfilmum (sem brugðið er í þar til gerða lesvél) bæði
í Þjóðskjalasafni og í öllum helstu héraðsskjala-
söfnum á landsbyggðinni. Einnig færist í vöxt að
almenn bókasöfn komi sér upp slíkum heimildakosti.
Nægir þar að vísa til greinargerðar míns gamla
nágranna Einars Ingimundarsonar, Um fundi œtt-
frœðigrúskara á Suðurnesjam, sem birtist í Frétta-
bréfi Ættfræðifélagsins í janúar 2002, en þar segir
orðrétt: „Er nú meðal annars unnið að því að koma
þar [þ.e. í Bókasafni Reykjanesbæjar] upp fyrsta
áfanga að skjalasafni á örfilmum (mikrofilmum).“
Ekki má heldur gleyma hinnum gagnmerku
útgáfum Ættfræðifélagsins á manntölunum (1801,
1816, 1845 og 1910).
íslendingabók
Einhver mesti hvalreki á fjörur ættfræðinnar var
tilkoma erfðagreiningarfyrirtækjanna Islenskrar
erfðagreiningar og Urðar, Verðandi, Skuldar. Þá fyrst
rann upp fyrir mönnum að ættfræðin er ekki aðeins
tómstundagaman einhverra sérvitringa, heldur einnig
Guðmundur Sigurður Jóhannsson
Guðmundur Sigurður Jóhannsson er fæddur 15.
júlí 1958 í Keflavík. Foreldrar hans eru Guð-
mundur Jóhann Guðmundsson húsgagnabólstr-
ari og hljóðfæraleikari í Keflavík og Valdís
Marín Valdimarsdóttir nú húsmóðir í Bandaríkj-
unum. Guðmundur Sigurður ólst upp í Keflavík
hjá föðurforeldrum sínum, hjónunum Guðmundi
Halldórssyni húsgagnabólstrara og Guðnýju
Klöru Lárusdóttur. Hann lauk stúdentsprófi á
fornmálasviði frá Menntaskólanum við Hamra-
hlíð vorið 1978 og vann svo lengi ýmis almenn
störf til lands og sjávar. Hann kenndi íslensku í
Gagnfræðaskóla Keflavíkur haustið 1979 og
ættfræði sem valfag í Öldungadeild Fjölbrauta-
skólans á Sauðárkróki árin 1986, 1987 og 1989.
Réðist til Sögufélags Skagfirðinga árið 1982 og
vann lengri og skemmri tíma á ári hverju við
ritun Skagfirzkra œviskráa þar til á útmánuðum
2000. Vann einnig frá 1990 að ritverkinu Ættir
Austur-Húnvetninga, sem gefið var út haustið
1999. Vann og árin 1990 og 1991 að ættfræðirit-
verki fyrir Héraðsskjalasafn Austur-Húnvetn-
inga. Auk þessa hafa í blöðum og tímaritum birst
eftir hann margar greinar. Guðmundur Sigurður
hefur nær eingöngu unnið fræðistörf frá árinu
1990 og liggur eftir hann fjöldi ættatalna í hand-
riti. Frá því í júlí 2000 hefur hann starfað að gerð
Islendingabókar fyrir Friðrik Skúlason og
Islenska erfðagreiningu.
Guðmundur Sigurður bjó um þriggja ára skeið
með Freyju Auði Guðmundsdóttur, nú húsmóður
á Sauðárkróki. Dóttir þeirra er Guðný Klara fædd
7. des. 1990 á Akureyri.
Guðmundur Sigurður heldur heimili á Sauðár-
króki með ömmu sinni og fósturmóður.
http://www.vortex.is/aett
10
aett@vortex.is