Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.2004, Blaðsíða 17

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í febrúar 2004
fæðingarstað fólks, fyrr en í aðalmanntalinu 1845, og
má af því marka, hvað fyrirkomulag manntalsins
1816 hefur verið mikið á undan sínum tíma. Til
aðalmanntala getur það þó ekki talist, vegna þess að
það er ekki alls staðar tekið samtímis.
Það er því engin furða, þó að Ættfræðingafélagið
léti það verða sitt fyrsta verk að ráðast í útgáfu
Manntalsins 1816. Enda þótt á þessu manntali séu
nokkrir meinbugir, bæði fáeinar ávantanir og dálítið
af endurtekningum, vegna þess að manntalið er ekki
allt frá sama tíma, eins og að framan segir, tel ég
þetta upphaf á útgáfu Ættfræðifélagsins, hafi verið
hyggilega ráðið. Raunar hefði varla annað manntal
komið til greina, en manntalið 1801, sem er fyrsta
óskerta Þjóðarmanntalið eftir 1703, að vísu ekki allt
tekið á sama tíma, en á að vera miðað við ákveðinn
dag 1. feb.1801.
Þó að manntalið 1801 tilgreini ekki fæðingastað
fólks, hefur það ýmislegt sér til ágætis. t.d. er þess
getið þar um alla, sem í hjúskap lifa eða hafa lifað,
hversu oft þeir hafi stofnað til hjúskapar. Hlýtur það
af skiljanlegum ástæðum að auðvelda ættfræðingum
eftirgrennslanir um uppruna fólks.
I fyrri heftum manntalsins 1816, var stundum
brugðið á það ráð, þegar manntalið í djáknabókunum
vantaði í einhverri sókn, að endurgera manntalið eftir
öðrum tiltækum heimildum og prenta með breyttu
letri. Þessi aðferð, hefur reynst ærið viðsjál, og hefur
því verið horfíð frá henni í þessu síðasta hefti.
Hins vegar hefur þess í stað, stundum verið tekið
sóknarmanntal, ef til hefur verið frá svipuðum tíma.
Ef ástæður hafa leyft, hefur þá verið aflað vitneskju
um fæðingarstað og dag manna, eftir því sem unnt
hefur verið eftir eldri kirkjubókum, þar sem þeim er
til að dreifa. Kemur það vitanlega í góðar þarfir.
Ymsir góðir menn hafa lagt hönd á útgáfu þessa
heftis, en ég hygg að á engann sé hallað, þó þess sé
getið hér, að hitann og þungann af útgáfustarfinu hafi
borið Jóhann Gunnar Olafsson fyrrum bæjarfógeti
og Einar Bjamason prófessor.
Prentverkið er sem fyrr unnið í Hólum. Sölu og
dreifingu þessa heftis annast Bókaverslun Stefáns
Stefánssonar á Laugaveg 8. Hjá honum má einnig fá
eldri hefti.
Hyggnir bókamenn ættu ekki að láta það dragast
lengi að verða sér út um þau, ef þeir hafa ekki þegar
eignast þau, því að mjög er nú gengið á hið tak-
markaði upplag fyrri heftanna. Hér má þess geta, að
manntöl yfirleitt eru ekki eingöngu gagnleg ættfræð-
ingum og þeim, sem hafa áhuga á persónusögu,
heldur eru þau einnig merkileg hagsöguleg heimild.
Það er svo ósk mín og von, að verki þessu verði
sem fyrst lokið, svo að Ættfræðifélaginu verði kleift
að ráðast í fleiri verkefni. Að mínu vitu ætti eitt af
þeim fyrstu að vera útgáfa manntalsins 1801.
Reykjavík 12. júlí 1973
Faðir minn dó barnlaus
Áhugi manna á ættfræði á sér ýmsar ástæður.
Eyjólfur Ragnar Eyjólfsson skýrir hér í skemmtilegri
frásögn frá því hvað varð til þess að hann fór að
grúska í ættum sínum.
Eg var staddur á bænum Breiðavaði í Eiðaþinghá
í byijun júlímánaðar 1981 og rakst þar á Ættir Aust-
firðinga. Eg fór að gamni mínu að leita að nafni
föður míns. Þegar ég fann það brá mér heldur en ekki
í brún því þar stóð: Eyjólfur Gíslason, f. 1880 í
Hleinagerði í Eiðaþinghá. Dáinn ókvæntur og bam-
laus. En þarna hafði höfundunum heldur betur orðið
á í messunni og þeir ekki unnið heimavinnuna sína
þótt þessi fullyrðing væri að sumu leyti rétt. En á
henni voru þó skýringar. Móðir mín og faðir voru
opinberlega trúlofuð og ætluðu að ganga í það heil-
aga þegar hann kæmi í land næst, en í staðinn fyrir
að ganga upp að altarinu var hann borinn helsjúkur
upp á Franska spítalann í Reykjavík, þar sem hann
dó úr lungnabólgu nokkrum dögum síðar. Aftur á
móti bar móðir mín ávöxt ástar þeirra undir belti,
sem var ég. Og nú sat ég þama á rúmstokknum á
Breiðavaði og vissi lítið í minn haus. Var ég til eða
var ég ekki til? Og þarna á rúmstokknum duttu mér
eftirfarandi hendingar í hug:
A brattann hefég gengið í gegnum þetta líf
galla þess og kosti óðfús kannað.
Drukkið meira en lítið og daðrað oft við víf
og drepið niður fingri í eitt og annað.
En svo þegar að lokum lífið skil ég við,
og Ijósbrot verða tínd sem ég var gœddur.
Ættfrœðin hún segir, það sýnist á því bið,
því samkvœmt henni var ég ekki fœddur.
Mér skrítið finnst að hafa fundið bœði ís og yl,
ástúð þessa heims og kaldar strokur,
en lesa svo á blöðum að ég sé ekki til,
eftir nœrri sjötíu ára hokur!
Eyjólfur Ragnar Eyjólfsson
http://www.vortex.is/aett
17
aett@vortex.is