Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.2004, Blaðsíða 15

Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.2004, Blaðsíða 15
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í febrúar 2004 illdeilum. Þá þurfti Gissur Þorvaldsson (síðar jarl), að fara að skipta sér af málinu og það á þann veg að hann hélt Jóni föstum. Jón var þá höggvinn í höfuðið með öxi. Nokkrum dögum síðar andaðist Jón af höfuðsári þessu. (Eftir að Snorri hefur Jón ekki lengur sér við hlið, er eins og flest verði honum að óláni og endar það með því að 10 árum eftir lát Jóns er það þessi sami Gissur, sem lét höggva Snorra, föður Jóns, í kjallaranum heima í Reykholti). Það gerðist í sömu vikunum, að hin dapurlegu tíðindi um andlát Jóns murts berast Herdísi Bersadóttur á Borg og að hún má horfa á eftir Hallberu dóttur sinni niður í gröfina. Þá stendur Herdís ein eftir, roskin kona, afkomendalaus og frændsnauð og andast tveimur árum síðar (1233). Með þessu fólki rofnar hin óslitna búseta afkomenda Egils Skalla-Grímssonar á Borg og eru þá liðin 342 ár frá því er Skalla- Grímur nam þar land. Ólíkt er til samanburðar ævikvöld Herdísar Bersadóttur og hið glæsta yfirbragð hinna fyrstu Borgarfeðga, en þetta voru miklir breytingatímar og það voru fleiri jarðir en Borg á Mýrum, sem höfðu fylgt sömu ættinni í árhundruð, sem skiptu nú um eigendur. Nokkru áður hafði þetta gerst með Grund í Eyjafirði og Reykholt í Borgarfirði. Seinna töpuðu Oddaverjar og Haukdælir sínum höfuðbólum, Odda og Haukadal og enn síðar fóru Skógar undir Eyjafjöllum sömu leið. Þetta gat gerst vegna mikilla þjóðfélagsbreytinga, sem voru bæði af innlendum og erlendum toga. Fyrst skal nefna röskunina frá nokkuð góðu valdajafnvægi höfðingjanna (goðorðsmannanna), þar sem einn maður fór með eitt goðorð, yfir í það að einstakir höfðingjar náðu undir sig mörgum goðorðum og þá stundum um leið höfuðbólum annarra ætta. Mis- skipting auðsins jókst. Það stuðlaði að enn frekari upplausn að voldugir höfðingjar vildu illa lúta íslenskum lögum og dómum, sumir skutu deiluefn- um sínum til erlends konungs og kirkjuvaldið mat meira erlend kirkjulög en íslensku lögin og kirkju- valdið sölsaði undir sig nokkra kirkjustaði og náði að flæma menn af ættarsetrum sínum. Síðar náði kon- ungsvaldið líka undir sig „ættaróðulum“ sem sektar- fé. Af þessu mega íslenskir nútímamenn draga þann lærdóm að virða lög landsins og að taka ekki erlendar tilskipanir framyfir íslensk lög. Framhald afbls. 2, Heimalands-Mangi og Hús-Mangi Hafði hann þá með sér skreið á tveimur eða þremur hestum, en suður kom Magnús úr kaupa- vinnunni með smjör, tólg, ull og skinn, sem hann seldi fyrir sunnan. Um 20 sumur stundaði hann þessa kaupavinnu ásamt prangi sínu. Ekki taldi Þórður á Tannastöðum hann vera neinn okrara, heldur dreng- lyndan mann, er greiddi götu annarra með kaupsýslu sinni. Magnús fór alltaf ferða sinna um Sprengisand, og var þá einn á ferð, sældist til þess og lenti þá í ævin- týrum. Taldi hann sig hafa orðið varan við útilegu- menn eitt sinn er hann tjaldaði að haustlagi sunnan undir Hofsjökli. Reif hann þá hið snarasta niður tjald sitt, lagði á hestana og reið sleitulaust nóttina alla og fram á næsta dag og komst þá suður í Hreppa. Taldi hann sig rétt hafa sloppið við verri kárínur og lagði síðan af að fara í kaupavinnu norður í Iand. Hús-Mangi Magnús Magnússon fæddist að Heimalandi 27. febrúar 1856. Hann ólst upp á Eyrarbakka og var síðan lengi viðriðinn „Húsið“. Þaðan fékk hann gælunafnið „Hús-Mangi“. Ekki er jafnmargt vitað um Hús-Manga og Heimalands-Manga. Vitað er þó, að Magnús var lausamaður í Garðbæ á Eyrarbakka árið 1890. Hann var búsettur í Kirkjustræti á Eyrar- bakka árið 1901, en þá sagður fjarverandi við sjóróðra á Vestfjörðum. Best hefur Jón Pálsson ritað um Magnús í Austantórum. Fyrst í 2. bindi ritsins, þar sem fjallað er um Eyrarbakkaverslun og P. Nielsen. Jón getur þar vinnumanns Nielsens, Magnúsar Magnússonar frá Sölkutóft. „Hann var talinn einn hinna fræknustu formanna austur þar og sá er flestum eða öllum bjargaði frá drukknun, sem lentu í sjávarháska þar í veiðistöðinni og bjargað varð ef skipi barst á. Hann var nefndur „Hús-Mangi“ og var víða kunnur undir því nafni. Enn skrifar Jón Pálsson um Magnús í síðasta bindinu af Austantórum, er hann getur um vinnu- menn í Húsinu. „Var hann jafnan nefndur „Hús-Mangi“, atkvæðasjómaður, sem bjargaði mörgum mönnum úr sjávarháska þar á Bakkanum, lipurmenni hið mesta og framúrskarandi skipstjóri. Frú Þorgrímsen, kenndi honum „kverið". Þótti hann næmur, en frem- ur skilningssljór“, Magnús Magnússon dó 18. mars 1914. Helstu heimildir Kirkjubækur Hraungerðisprestakalls Kirkjubækur Villingaholtsprestskalls Brynjólfur Ámundason: Ábúendatal Villingaholtshrepps I, 352 og 367 Guðni Jónsson: Bólstaðir og búendur í Stokkseyrahreppi, 63 Guðni Jónsson: Bergsætt II, 123-124 Guðni Jónsson: Saga Hraunhverfis á Eyrarbakka, 311 Guðni Jónsson: ísl. sagnaþættir og þjóðsögur VIII, 90-94 Jón Pálsson, Austantórur II, 94 og III. 79 http: //w w w. vortex. is/aett 15 aett@vortex.is

x

Fréttabréf Ættfræðifélagsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttabréf Ættfræðifélagsins
https://timarit.is/publication/885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.