Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Qupperneq 97

febrúar 2009 ákváðu ASÍ og SA að fresta endurskoðun
kjarasamnings síns til loka júní en vinna að undir-
búningi hennar fram að því. Akvæði um lágmarkslaun
°g lengingu orlofs skyldu þó taka gildi 1. mars.
Viðbúið er að framvinda endurskoðunar kjara-
samninga taki mið af stefnu nýrrar ríkisstjórnar í efna-
hagsmálum. Oftar en ekki hafa aðstæður á vinnu-
markaði verið þannig að samtök launþega hafa getað
sett fram kröfur um launahækkun til að samningar
náist eða verði framlengdir. í gildandi kjarasamningi
böfðu samningsaðilar upphaflega metið kostnaðar-
auka launagreiðanda af launabreytingarákvæðum
samningsins mjög hóflegan. Þróun launa á almennum
markaði að undanförnu hefur hins vegar verið á þann
veg að kostnaðarauki atvinnulífsins af því að efna
samningana hefur verið mun meiri en ætlað var. Við
núverandi aðstæður í efnahagslífinu er staða launþega
veikari og launagreiðendur hafa gefið í skyn að ekki sé
fært að efna samninginn með óbreyttum launalið og
jafnvel nefnt þörf á lækkun launa.
Árið 2008 jukust ráðstöfunartekjur í krónum á meðan kaupmáttur þeirra dróst verulega
saman vegna aukinnar verðbólgu.
Ýmsar ráðstafanir ríkisins milda lækkun kaupmáttar ráðstöfunartekna launþega. Prátt
fyrir hækkun tekjuskattsprósentu og leyfilegs útsvars fyrir árið 2009 þa var hækkun
persónuafsláttar um áramót nægileg til að langflestir skattgreiðendur greiða minm tekju-
skatt og útsvar á sömu tekjur 2009 heldur en 2008. Að auki hafa barnabætur og vaxta-
bætur hækkað umtalsvert. Til viðbótar því var veitt tímabundm heimild til að taka ut
séreignarlífeyrissparnað sem hefur merkjanleg áhrif á kaupmátt ráðstofunartekna þo enn
sem komið er hafi færri nýtt sér þá heimild en reiknað var með nuðað við heildarmagn
þessa sparnaðar. Það er fyrst og fremst vegna þess að þegar þessi sparnaður kemur mn í
ráðstöfunartekjuuppgjör í þjóðhagsreikningum eru fáir liðir til fradrattar. Af þeim tæp-
lega 13 milljörðum sem sótt hafði verið um úttekt á í byrjun mai og koma til utgreiðslu a
árinu 2009 munu um 10 núlljarðar auka ráðstöfunartekjur heimilanna, sem er auknmg
upp á 1,3%-
Mat ráðuneytisins er að kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann hafi rýrnað um 7,8 /o árið
2008.
Mánaðarlegar breytingar launavísitölu (vinstri ás)
—-

i
fj ,
IJ 1—
ll !{ii | JilllilU iJi |„ ll 1. 11„ |.
11IIII..1. lllllllll uUiuiL llli llllllllll. llllllil.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Launaþróun 2000-2009.
Heimildir: Hagstofa islands og
Vinnumálastofnun.
Verðlag og gengi
Verðbólga hefur hjaðnað hratt það sem af er árinu 2009
eftir að hafa hækkað mikið árið 2008 vegna lækkunar
á gengi krónunnar. lnnleiðing gjaldeyrishafta í kjölfar
hruns bankanna styrkti gengi krónunnar, þótt hluti
þeirrar styrkingar hafi gengið til baka. Verðbólga
drógst hratt saman á árinu sem má rekja til grunn-
áhrifa vísitölunnar og hratt minnkandi verðbólgu-
þrýstings.
Mikil lækkun á gengi krónunnar var ráðandi þáttur í
verðbólguþróun ársins 2008. Innfluttar vörur saman-
standa af tæplega 40% af vísitölu neysluverðs og hafa
breytingar á gengi komið hratt fram í verðbolgutölum
samfara gengisveikingu. Gengi krónunnar veiktist um
♦ Vísitala neysluverðs - spá
— Vísitala neysluverðs (v-ás)
— Gengisþróun (h-ás)
12 mánaða
breyting,%
(öfugur ás)
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Verðbólga 2000-2011.
Heimildir: Hagstofa Islands, Seðlabanki
(slands og þjóðhagsspá.
9 5
Tækniannáll