Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Side 99

landsframleiðslu yrði 1,2%, samdráttur í þjóðarútgjöldum næmi 4,8% og einkaneysla
drægist saman um 0,9%. Reyndin varð hins vegar að landsframleiðsla jókst um 0,3% og
þjóðarútgjöld drógust saman um 9,3%, þar af einkaneysla um 7,7%. I efnahagsáætlun
sem stjórnvöld gerðu í samstarfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn (AGS) er miðað við mark-
mið um afkomu frumjöfnuðar (tekjujöfnuður án fjármagnsjöfnuðar) í því skyni að snúa
ríkissjóði úr halla í afgang á næstu árum. Með frumjöfnuði er hægt að meta áhrif
ákvarðana og framkvæmda sem ríkisstjórn tekur hverju sinni. Á árinu 2008 nam frum-
halli ríkissjóðs 12,3 ma.kr., eða 0,8% af landsframleiðslu.
Alls námu heildartekjur ríkissjóðs um 465 ma.kr árið 2008. Tekjurnar jukust um 10 ma.kr.
milli ára, en raunbreyting samsvarar 8,8% lækkun milli ára. Sem hlutfall af landsfram-
leiðslu námu tekjur 31,7% eftir að hafa verið í hámarki þrjú ár þar á undan, eða á bilinu
34,9 til 35,3%. Er hér jafnframt um að ræða mestu raunlækkun milli ára frá því að sam-
bærilegar mælingar hófust, en áður hafði raunlækkun mest numið 4% árið 1993.
Útgjöld á árinu námu 482 ma.kr. sem er 6,5% raunaukning frá fyrra ári og kemur í kjöl-
far 8,8% raunhækkunar árið 2007. Sem hlutfall af landsframleiðslu námu þau 32,9%. Það
sem helst olli aukningunni var vöxtur í samneyslu, tilfærsluútgjöldum og fjármuna-
myndun sem kom til móts við minnkandi efnahagsumsvif.
Sveitarfélög
Sveitarfélögin skiluðu 9,1 ma.kr. tekjuhalla á árinu 2008, samkvæmt bráðabirgðatölum
Hagstofu íslands, eftir að hafa verið með tekjuafgang þrjú ár í röð. Nam hallinn 0,6% af
vergri landsframleiðslu. Tekjur sveitarfélaga voru 13,1% af landsframleiðslu og jukust
einungis um 3,5% að nafnvirði á milli ára á meðan gjöld sveitarfélaga jukust um 13,3%
og voru 13,7% af landsframleiðslu. Töluvert var um endurgreiðslur vegna gatnagerðar-
gjalda og sölu byggingarréttar á árinu 2008 sem kom fram í lægri tekjum og hærri gjöld-
um. Þá var fjárfesting sveitarfélaga nánast sú sama að krónutölu og árið á undan og raun-
vöxtur samneyslu þeirra var 2,2% á milli ára.
Hið opinbera
Hið opinbera er samsett af reikningum ríkissjóðs, sveitarfélaga og almannatrygginga.
Afkoma hins opinbera var slæm á árinu 2008 í samræmi við afkomu undirgeiranna.
Tekjujöfnuður hins opinbera var neikvæður sem nam 17,2 ma.kr. á árinu, eða 1,2% af
landsframleiðslu. Ef litið er til frumjafnaðar var afkoman neikvæð um 12,7 ma.kr. eða
0,9% af landsframleiðslu.
Gjöld hins opinbera námu alls 654 ma.kr. og hækkuðu um 5,4% að raungildi milli ára.
Sem hlutfall af landsframleiðslu námu gjöld 44,6%.
Heildartekjur námu 634 ma.kr. og drógust saman um 9% að raungildi sem er mesta raun-
lækkun þeirra um árabil. Námu heildartekjur sem hlutfall af landsframleiðslu aðeins
43,5% sem er það lægsta frá árinu 2003.
Kerfislæg afkoma
Með kerfislægri afkomu er átt við tekjur og gjöld hins opinbera þegar undanskilin eru
hagsveifluáhrif sem byggjast á mælingum á framleiðsluspennu, teygnimati helstu skatt-
stofna á tekjuhliðinni og útgjöldum tengdum atvinnuleysi á gjaldahliðinni. Mælingar á
hagsveifluleiðréttri tekjuafkomu nýtast við mat á áhrifum fjármálastjórnar á efnahagslífið
til skamms tíma og sjálfbærni opinberra fjármála þegar horft er lengra fram í tímann.
Tekið skal fram að orðin kerfislægur og (hag)sveifluleiðréttur merkja hið sama hvað
varðar ofangreinda aðferðafræði. Bæði orðin eru notuð þegar fjallað er um efnið hér, enda
á hvort um sig sér hliðstæðu í ensku, í orðunum structural (kerfislægur) og cyclically
adjusted (sveifluleiðréttur eða hagsveifluleiðréttur).
9 7
Tækniannál