Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Síða 177

basrni. Sameinuðu þjóðirnar halda á lofti menntun /í/r;r sjálfbærni og við erum á miðjum
aratug UNESCO (2005-2014) sem kallast menntun fyrir sjálfbærni (sjá vefsíðu). Það sem
yið þurfum hins vegar er menntun til sjálfbærni (Sterling 2004). Hver er munurinn
(Sterling 2004)?
Menntun um sjálfbærni má segja að sé nokkurs konar plástur sem settur er á námsleið til
þess að það líti út fyrir að nemendur fái nútímaþekkingu. Þessi kennsla er oft margfag-
leg (multidisciplinary) en sundurslitin. Kjarnaþekkingin sem nemendur fá eru til dæmis
uPplýsingar um hnattrænar umhverfis- og þjóðfélagsbreytingar og áhrif loftslags-
Sreytinga út um allan heim. Kjarnageta nemenda verður umhverfismat, umhverfislög-
g]öf, þekking á þjóðfélagsábyrgð og umhverfisstjórnun. Kjarnafærni þeirra er meðvitund
urn vandamál og áhyggjur af framtíðinni. Slík menntun nægir alls ekki fyrir vandamál
2h aldar. Flestir háskólar í heiminum bjóða upp á kennslu á þessu stigi hvað sjálfbærni
varðar og er Háskóli íslands ekki undanskilinn.
Menntun/t/r/r sjálfbærni er þverfagleg (interdisciplinary) en er enn innan stofnunar. Þessi
aðkoma er kjarni stefnu Sameinuðu þjóðanna en nú erum við á miðjum áratug UNESCO
urn menntun fyrir sjálfbærni. Slík kennsla er byggð á lausnaleitarnámi þar sem nem-
endur greina vandamál og hanna lausnir sem eru byggðar á efnahags-, þjóðfélags-,
ntenningar- og umhverfisíhugun. Lykilþekking sem nemendur fá er að beina athyglinni
að ákveðnu vandamáli. Lykilgeta þeirra verður vandamálagreining og mat og þróun á
samþættum lausnum. Lykilfærni nemenda er samvinna, verkefnastjórnun og hugleiðing
u eigin þekkingu. Nokkrir háskólar í heiminum eru að færa sig upp á þetta stig í kennslu
1 einstökum greinum en enginn yfir allan háskólann (Chalkley og fleirri, 2010).
l’egar menntun verður til sjálfbærni er sýn Sterlings (2004) að allir háskólakennarar verði
leiðbeinendur eða lóðsar (facilitators) í stað kennara. Hér verður kennsla samfagleg
(hansdisciplinary) en er ekki lengur einangruð innan stofnunar. Nemendur draga í efa,
setja í samhengi og gera með sér sáttmála um sjálfbærni með því að vinna með öðrum
samfélagshópum í stórverkefnum. Þekking nemenda leiðir til þess að þeir geta sýnt
margbrotið eðli og samhengistengsl sjálfbærni, taka til greina menningarþarfir og setja
s]álfbærnilausnir í samhengi. Geta nemenda verður byggð á rökhugsun, þegnskap, þver-
menningarlegum tjáskiptum, röksemdaleiðslu, skoðanaskiptum, samtengingu þekkingar
°g tengslamyndun. Færni þeirra verður heilræn, samfagleg og nemendur geta beitt
fræðilegri færni á önnur verkefni þegar námi lýkur. Hingað þurfa allir háskólar í heim-
'uum að stefna og því fyrr sem því markmiði er náð því betri möguleika höfum við að
móta ungt fólk sem hefur færni til að takast á við vandamál 21. aldarinnar.
Háskólar á Norðurlöndum eru sumir langt á veg komnir í að þróa menntunarleiðir til
sjálfbærni. Háskólinn í Þrándheimi hefur í meira en tíu ár boðið námsleið í vistverkfræði
(sjá vefsíðu). Sjálfbærni er rauður þráður í menntastefnu Chalmersháskóla í Svíþjóð (sjá
'■'efsíöu) og hefur skólinn ráðið sérfræðinga í sjálfbærni í allar deildir skólans. Álaborgar-
uáskóli hefur sett á stofn lausnaleitarframhaldsnám til sjálfbærni með stuðningi
UNESCO (sjá vefsíðu). Á hverju misseri er lausnaleitarnám (problem based learning),
Sem er skipt í þrennt: Fyrirlestrar (7.5 ECTS einingar - European Transfer Credit System),
smáverkefni (7.5 ECTS) og stórverkefni (15 ECTS). Ábak við hverja ECTS-einingu liggur
30 stunda vinna fyrir nemendur.
j^g tel að nemendur geti ekki skilið hugtökin mörgu um sjálfbærni nema þeir læri um
kvik kerfislíkön (system dynamics) (t.d. Meadows 2008) og því er brýnt að slík námskeið
verði í boði fyrir alla nemendur sviðsins. Verkfræði- og náttúruvísindasvið stefnir að því
að verða leiðandi í menntun til sjálfbærni í framtíðinni og munu kennarar sviðsins fá
Pjálfun í kerfishugsun og sjálfbærnilæsi. Fram undan eru að mörgu leyti erfiðir tímar
Vegna niðurskurðar en þeir eru líka tækifæri til að breyta uppbyggingu námsins svo að
Uemendur okkar geti haft forystu um að finna lausnir fyrir 21. öldina.
Kynning og tæknigreinar fyrirtækja og stofnana i 1 7 5