Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Síða 216

Lög um rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu taka til auðlinda í jörðu í landi, í botni
vatnsfalla og stöðuvatna og í sjávarbotni innan netlaga. Lögin taka einnig til rannsókna á
vatnsafli til raforkuframleiðslu. Með auðlindum er í lögunum átt við hvers konar frum'
efni, efnasambönd og orku sem vinna má úr jörðu, hvort heldur í föstu, fljótandi eða
loftkenndu formi og án tillits til hitastigs sem þau kunna að finnast við.
Orkustofnun er heimilt að hafa frumkvæði að og/eða láta rannsaka og leita að auð-
lindum í jörðu hvar sem er á landinu og skiptir þá ekki máli þó að landeigandi hafi
sjálfur hafið slíka rannsókn eða leit eða heimilað það öðrum, nema viðkomandi aðili hafi
gilt rannsóknarleyfi samkvæmt lögunum. Með sama hætti getur Orkustofnun heimilað
öðrum rannsóknir og leit og skal þá gefa út rannsóknarleyfi til viðkomandi-
Rannsóknarleyfi felur í sér heimild til þess að leita að viðkomandi auðlind á tilteknu
svæði á leyfistímanum, rannsaka umfang, magn og afkastagetu hennar og fylgja að öðru
leyti þeim skilmálum sem tilgreindir eru í lögunum og Orkustofnun telur nauðsynlega-
Hins vegar felur rannsóknarleyfi hvorki í sér heimild til auðlindanýtingar né fyrirheit um
forgang leyfishafa að nýtingarleyfi og/eða virkjunarleyfi, að undanskildum rannsóknar-
leyfum fyrir hitaveitur en slík leyfi fela í sér forgang að nýtingarleyfi í allt að tveimur
árum.
Að sama skapi er nýting auðlinda úr jörðu háð leyfi Orkustofnunar hvort sem það er til
nýtingar auðlinda í eignarlöndum eða í þjóðlendum með þeim undantekningum sem
greinir í lögunum. Landeigandi hefur ekki forgang að nýtingarleyfi vegna auðlindar í
eignarlandi sínu, nema hann hafi áður fengið útgefið rannsóknarleyfi. Nýtingarleyfi
samkvæmt lögunum felur í sér heimild til handa leyfishafa til að vinna úr og nýta við-
komandi auðlind á leyfistímanum í því magni og með þeim skilmálum öðrum sem
tilgreindir eru í lögunum og Orkustofnun telur nauðsynlega.
Orkustofnun er heimilt að afturkalla leyfi samkvæmt lögunum ef skilyrðum þeirra er
ekki fullnægt. Ef leyfishafi hlítir ekki skilyrðum þeim sem sett eru í leyfinu eða samn-
ingum sem tengjast leyfinu og skal Orkustofnun þá veita honum skriflega aðvörun og
frest til úrbóta og sinni leyfishafi ekki slíkri aðvörun skal afturkalla leyfið. Að auki er
Orkustofnun heimilt að afturkalla leyfi ef bú leyfishafa er tekið til gjaldþrotaskipta eða
hann leitar nauðasamninga.
Orkustofnun annast eftirlit með leitar- og vinnslusvæðum jarðefna og jarðhitasvæðum,
svo og vinnslusvæðum grunnvatns þar sem leyfi hefur verið veitt. Orkustofnun gefur
iðnaðarráðherra skýrslu um framkvæmd leitar, rannsókna og vinnslu samkvæmt nánari
fyrirmælum ráðherra. Um vemd og eftirlit með leitar- og vinnslusvæðum gilda einnig
lög um náttúruvernd.
Raforkulög
Samkvæmt ákvæðum raforkulaga þarf leyfi Orkustofnunar til að reisa og reka raforku-
ver. Þó þarf ekki slíkt leyfi vegna raforkuvera með uppsettu afli sem er undir 1 MW nema
orka frá raforkuveri sé afhent inn á dreifikerfi dreifiveitna eða flutningskerfið. Eigendur
virkjana með uppsett afl 30-1.000 kW skulu skila Orkustofnun tæknilegum upplýsingum
um virkjun. Einnig er skylt að tilkynna Orkustofnun árlega um heildarraforkuvinnslu
raforkuvera með uppsettu afli yfir 100 kW.
Að auki þarf leyfi Orkustofnunar ef reisa á línur sem flytja raforku á 66 kV spennu eða
hærri til að reisa og reka dreifikerfi á tilteknu dreifiveitusvæði og til að hætta slíkum
rekstri og til þess að stunda raforkuviðskipti.
Orkustofnun skal hafa eftirlit með því að fyrirtæki sem starfa samkvæmt raforkulögum
fullnægi þeim skilyrðum sem um starfsemina gilda samkvæmt raforkulögum og öðrum
heimildum. Orkustofnun skal hafa samrað við Samkeppniseftirlitið um eftirlit með starf-
2 1 4
Arbók VFl/TFl 2009