Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Qupperneq 222

Orsakir og afleiðingar árangurs
Æskilegt er að geta mælt orsakir árangurs frekar en afleiðingar. Orsakasambandið þarf
helst að vera skýrt og starfsmenn verða að sjá áhrif aðgerða sinna sem fyrst, sérstaklega
ef launagreiðslur tengjast árangursmælikvörðum. Upplýsingatæknin hefur auðveldað og
hraðað greiningu gagna. Framleiðslutæki bregðast jafnvel sjálf við stöðugum mælingum
áður en vandamál verða að veruleika. Sjálfvirkar kerstýringar í álverum geta haldið
spennu í rafgreiningarkerum stöðugri upp að vissu marki, en eftir það reynir á viðbrögð
starfsmanna og hjá Fjarðaáli eru þau viðbrögð hluti af frammistöðuávinningi. Meðferð og
viðhald búnaðarins verða þá jafnframt mikilvægir mælikvarðar á frammistöðu starfs-
manna.
Þrátt fyrir mikla tæknivæðingu í áliðnaði er frammistaða starfsmanna enn ráðandi um
árangur fyrirtækjanna en mannlega þáttinn getur verið erfitt að mæla. í álverum þarf að
sameina staðlað verklag og stöðugar umbætur. Hæfni starfsmanna er að einhverju leyti
hægt að mæla og framleiðslustarfsmenn Fjarðaáls hækka um launaflokk þegar þeir hafa
náð ákveðinni fjölhæfni.
Yfirleitt er auðveldara að mæla afleiðingar en orsakir hegðunar. Til þes að starfsmenn
njóti sín þarf fyrst af öllu að tryggja öryggi og heilsu þeirra. Stjórnendur Alcoa trúa því
staðfastlega, í ljósi 120 ára reynslu, að hægt sé að hindra öll vinnuslys í álverum og það
beri skilyrðislaust að gera. Vinnuslys geta verið til marks um margvísleg vandamál og þá
ekki síst að starfsmenn hafi ekki nógu sterka öryggisvitund og fylgi ekki stöðluðu verk-
lagi. Þegar slys eru notuð sem mælikvarði fyrir öryggi á vinnustað má segja að mælingin
komi of seint, nema þá til að fyrirbyggja fleiri og alvarlegri slys síðar. Sérstakar greiðslur
til starfsmanna Fjarðaáls fyrir slysalaus tímabil eiga einmitt að koma í veg fyrir slys.
Uttektir á verklagi færa árangursmælinguna nær orsökum slysa.
Sjálfbærnimælikvarðar
Álframleiðsla er þess eðlis að fyrirtækin verða að horfa langt fram í tímann og hafa
traustar undirstöður, enda um mjög stórar fjárfestingar og miklar skuldbindingar að
ræða. Auk þess eru álver gjaman stórir og mikilvægir vinnuveitendur í fámennum sam-
félögum. Fyrirtækjunum er treyst til að sýna ábyrgð í umhverfismálum og samfélags-
málum. Alcoa Fjarðaál og Landsvirkjun gerðu raforkusamning til 40 ára og fyrirtækin
hafa verið brautryðjendur í því að nota sjálfbærni sem mælikvarða fyrir árangur
stóriðju á Austurlandi. Stór hópur fólks með mismunandi sjónarmið kom saman og tók
þátt í að móta 78 mælikvarða sem ná til umhverfis, samfélags og efnahags. Óháðir aðilar
sjá um mælingar sem hægt er að skoða á www.sjalfbaerni.is. Mörg ár getur þurft til að
slíkar mælingar sýni marktækar niðurstöður, enda eðli málsins samkvæmt ekki hægt að
mæla sjálfbæmi fyrirfram. Niðurstöðurnar eiga jafnframt að koma að notum þegar teknar
verða ákvarðanir um sambærileg verkefni í framtíðinni.
Frammistöðuávinningur starfsmanna Fjarðaáls
Samkvæmt vinnustaðarsamningi fá starfsmenn Fjarðaáls 0—30% frammistöðuávinning
ofan á heildarlaun sín. Nefnd starfsmanna gerir tillögur um árangursmælikvarða fyrir
frammistöðuávinninginn. Mælikvarðana ber að ákveða fyrir eitt ár í senn og hingað til
hefur ávinningurinn verið gerður upp og greiddur ú ársfjórðungslega. Árangursmæli-
kvarðarnir eiga að endurspegla áherslur í rekstri fyrirtækisins hverju sinni. Viðmið ber að
setja þannig að eðlileg frammistaða gefi 15% heildarávinning. Allir starfsmenn fyrirtæk-
isins fá sama hundraðshluta ofan á laun sín og allir verða að leggja sitt af mörkum.
Mikilvægt er að starfsmenn skilji mælikvarðana og geti haft bein áhrif á árangurinn með
frammistöðu sinni. Starfsmenn verða líka að upplifa ávinninginn sem sanngjaman.
2 2 0
Árbók VFl/TFl 2009