Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Side 255

hópnum (Burn, 2004). Þegar horft er á fjölbreytileika hvað kynjahlutfall snertir virðist
sem þessi áhrif séu þeim mun meiri eftir því sem hlutfallið er ójafnara. Erfiðleikar virðast
einkum hafa tilhneigingu til að koma upp þegar einungis ein kona eða einn karl er í
hópnum. Slíkir einstæðingar verða gjarnan undir í hópnum og lenda í því að verða
fórnarlömb staðalímynda þegar ætlast er til að þeir hegði sér á þennan veg eða hinn, til
dæmis að konan í hópnum verði klappstýra eða móðir og karlinn í hópnum verði leið-
togi. Þetta felur í sér félagsþrýsting og aukið álag fyrir viðkomandi einstaklinga. Það er
því töluvert erfiðara að vera eina konan eða eini karlinn í hópi heldur en að vera önnur
eða annar tveggja í stærri verkefnishópi (Burn, 2004).
Staðalímyndir geta verið hættulegar í hópstarfi. Þær eru býsna rótgrónar og dæmi um
slíkar ímyndir er sú skoðun að karlar hegði sér eins og leiðtogar og konur eins og undir-
menn. Hins vegar hefur verið sýnt fram á með ýmsum rannsóknum að konur eru næmari
en karlar á óbein samskipti og virkari sem stjórnendur og leiðtogar þegar miklu varðar
að hvetja fólk, örva samskipti og hlusta eftir viðhorfum annarra. Því er ljóst að staðal-
ímyndin er röng og með því að trúa á hana er hætta á að farið sé á mis við möguleika sem
í því felast að fela hæfri konu stjómunarhlutverk í verkefnishópi (Harris & Sherblom, 2005).
Burn (2004) fjallar um stærð verkefnishópa og setur fram að þátttakendur séu ekki færri
en tveir og ekki fleiri en 25. Þó er bent á að árangursríkir verkefnishópar hafa jafnan færri
en tíu meðlimi. í stærri hópum verða samskipti flóknari, erfiðara er að ná samstöðu og
vinnuálag verður ójafnt, svo dæmi séu tekin. Það hefur sýnt sig að smærri verkefnis-
hópar vinna þéttar saman, þátttaka einstaklinganna er meiri og álag verður jafnara.
Spyrja má hvað sé besta stærðin á verkefnishópi en það hlýtur að fara eftir eðli við-
fangsefnisins. Horfa ber til þess að ef hópurinn er of lítill kann að vera að hann ráði ekki
við umfang verkefnisins og upp komi streita og óhóflegt vinnuálag. Hins vegar ber að
nefna að ef of margir eru í hópnum er aðföngum sóað og samhæfing og stjórnun verður
erfiðari. Verkefnishópar ættu að vera eins litlir og komist verður af með.
Hluti af fjölbreytileika í samsetningu verkefnishóps er persónueinkenni þátttakendanna.
Persónuleikapróf hafa um árabil verið hagnýtt til dæmis varðandi ráðningu starfsmanna
og sem dæmi um þekkt próf má nefna próf kennd við Myers-Briggs og Cattell en bæði
byggja þau á kenningum Gustaf Jung í sálaraflsfræðum (Thomson & McHugh, 1995).
1 samhengi verkefnastjómunar er algengt að vitna í próf sem kennt er við Meredith
Belbin (1981). Kenning Belbins gengur út á að meta styrkleika og veikleika þátttakenda í
verkefnishópi og Belbin hefur skilgreint níu hlutverk sem hann segir að þurfi helst að
vera til staðar í jafnvægi í verkefnishópum. Belbin þróaði próf til að staðsetja einstaklinga
í þessu níu hlutverka líkani þar sem hlutverkin eru (Belbin, 2007): Mótandi (SH), liðs-
maður (TW), frágangsmaður (CF), greinandi (ME), tengiliður (RI), pera (PL), fram-
kvæmdamaður (IMP), formaður (CO) og sérfræðingur (SP). Rétt er að geta þess að sami
einstaklingur getur greinst sterkur fyrir fleiri en eitt af hlutverkunum níu og algengt er
að fólk skori hátt fyrir tvö eða þrjú hlutverk en lægra fyrir önnur.
Belbin leggur mikla áherslu á fjölbreytileika verkefnishópsins. Hann heldur því fram að
undirstaða góðrar samvinnu sé að menn þekki hlutverkin, þekki sín eigin hlutverk og
fyrir liggi skilningur á samsetningu hópsins hvað hlutverk snertir. Æskilegt er að að gott
jafnvægi sé í hópnum og sem flest hlutverk eigi sína fulltrúa í verkefnishópnum. Erfiðara
er að skipa hlutverk Belbins eftir því sem þátttakendum fækkar en sami einstaklingur
getur þó haft fleiri en eitt hlutverk. Belbin skiptir umfjöllun sinni um stærð hópa í þrjá
hluta; hann talar um tíu manna teymi, meðalstór teymi og smærri teymi. Niðurstaða hans
er sú að talan 6 sé góð tala. í slíkum hópi sé hægt að skipa fulltrúa fyrir hin níu hlutverk,
auðvelt sé að stjórna og samræma störf 6 martna hóps, samskipti séu einföld og vinnu-
álag geti verið jafnt (Belbin, 1981). Kenning Belbins er vissulega einföldun en hún er þó
gagnleg rétt eins og líkan Tuckmans, hún er í eðli sínu líkan af flóknum raunveruleika og
getur hjálpað að einfalda þennan rauveruleika og skilja hann.
Ritrýndar vísindagreinar i 2 5 3