Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Page 308

október, kl. 11:45, að báðar lokurnar voru fullopnaðar eftir að hafa staðið nokkurn tíma
opnar um 160 mm. Á mynd 6 er sýnt útreiknað rennsli undir lokurnar miðað við áætlaða
opnun og þrýstingsmun og rennslisstuðul 0,6. Rennsli undir lokurnar á þeim tíma sem
hjólalokurnar eru notaðar er svo gott sem jafnt leka út úr göngunum þar sem aðeins
þarf að jafnaði um 24 1/s til að fylla þá hluta vatnavegarins sem ekki hafa þegar verið
fylltir eins og áður segir. Lekinn eykst jafnt og þétt með hækkandi þrýstingi í göngunum
og fer mest í um 2,5 m3/s.
Á mynd 6 kemur fram að í hvert sinn sem lokuopið er aukið hækkar þrýstingurinn í
göngunum mjög hratt. Um hálfri klukkustund eftir opnun hefur þó verulega dregið úr
hraða þrýstingsaukningarinnar sem verður nokkuð jöfn eftir það. Þetta stafar af því að
lekinn hækkar grunnvatnið umhverfis göngin sem jafnframt minnkar lekann úr þeim
aukist þrýstingurinn í göngunum ekki að sama skapi. Á myndinni sést að lekinn byrjar að
minnka nær strax aftur eftir snögga aukningu þegar áhrif opnunarinnar eru um garð gengin.
Um sex klukkustundum eftir að lokurnar voru fullopnaðar var gert lekapróf með því að
loka lokunum aftur í um eina klst. en við það féll vatnsþrýstingurinn um 14 m. Lækkun
vatnsborðsins sýnir að lekinn úr göngunum var þá um 1,3 m3/s og hafði því nær helm-
ingast frá því að fullur þrýstingur náðist.
Fylling ganganna gekk mjög vel sem var ekki síst að þakka traustum búnaði og hve
góðum tökum viðkomandi starfsmenn náðu við að stjórna inntakslokunni af nákvæmni.
Vegna hins gífurlega skriðþunga sem vatnið í þessum 40 km löngu, tiltölulega víðu
göngum hefur, nánast án jöfnunar í efri enda, varð að gæta sérstakrar varúðar við að
opna og loka hjólalokunum. Snögg hreyfing á lokunum hefði líklega skapað tuga metra
háa þrýstibylgju sem hefði kunnað að valda skemmdum í göngunum, en ekkert slíkt
óhapp varð við fyllinguna.
Þegar fullur þrýstingur var kominn á vatnsvegina var lokið við prófun aflvélanna við
fullt álag og hafin orkuframleiðsla í fyrstu vél. Þetta gerðist 2. nóvember 2007. Þremur
vikum síðar hefði verið unnt að ná fullum afköstum, þótt ekki yrði í reynd framleitt á
fullu afli fyrr en um vorið 2008. Þrátt fyrir mikla töf á gangagerðinni náðust full afköst
virkjunarinnar aðeins um einum mánuði síðar en upphaflega hafði verið áætlað. Þetta
var að hluta til að þakka fyllingu ganganna í tveimur áföngum.
Smávægilega lak við steyputappa við aðgöngin, nánar tiltekið 1 til 4 1/s. Vegna nauð-
synlegs framkvæmdahraða við að steypa tappana þurfti að auka lagþykktir, sem jók
sprungumyndun í steypunni ásamt því að sprungur urðu víðari en ella. Gert var við
þetta að hluta auk þess sem dælt var sementsefju til þéttingar milli bergs og steypu. Við
það minnkaði lekinn niður fyrir 11/s sem talið er allvel viðunandi. Auk þess reyndist nauð-
synlegt að þétta klöpp með steypuídælingu við aðgöng 1 til að minnka lekann í lokahellinn.
Þar sem styst er niður í göngin frá yfirborði, undir þremur dalbotnum, spruttu fram
lindir, með alls nokkur hundruð 1/s rennsli við fullt Hálslón. Lekanum er víðast veitt í
nálæga lækjarfarvegi. Athugun á jarðfræðilegum aðstæðum þótti benda til að einkum
læki um sprungur sem liggja þvert á göngin og ekki hefði verið lokað nægjanlega vel með
steypuídælingu við gangagerðina. Aur í lekavatninu reynist á hinn bóginn almennt mun
minni en í vatni í göngunum sem bendir til þess að ekki sé rof í berginu jafnframt sem
líklega mun aurburðurinn minnka lekann með tímanum. Þegar lækkar í Hálslóni hverfur
þessi leki nær alveg.
Reynsla af rekstri ganganna
Kárahnjúkavirkjun hefur nú verið í samfelldum rekstri í nær tvö ár, og engir erfiðleikar
hafa komið upp varðandi rekstur vatnsveganna. Jökulsárgöng voru fyllt og tekin í rekstur
í október 2008.
3 0 6
Arbók VFl/TFl 2009