Neytendablaðið - 01.06.2004, Blaðsíða 6

Vítamín- og steinefnabætt

Hér á landi má finna ýmsar tegundir
matvæla sem óheimilt er að selja á hin-
um Norðurlöndunum. Þetta er vegna
þess að reglur um íblöndun vítamína
og steinefna eru mismunandi í löndum
Evrópu. I sumum landanna eru reglurn-
ar strangar á meðan önnur ríki heimila
meira í þessum efnum. Á íslandi, ólíkt
hinum Norðurlöndunum, hefur ríkt
hefð fyrir því að leyfa íhlönduð mat-
væli, sérstaklega morgunkorn. En þetta
á hugsanlega eftir að breytast ef ný lög-
gjöf Evrópusambandsins gengur eftir.
Ný löggjöf væntanleg
Hjá Evrópusambandinu eru nú til umfjöll-
unar drög að reglugerð sem mun heimila
íblönduð matvæli í ríkara mæli en nú
þekkist víðast hvar í Evrópu. Ekki verður
þó heimiltað bæta hverju sem er út í mat-
væli og verða listar yfir leyfð efni hafðir
til hliðsjónar. Einnig verður til listi yfir
þau efni sem verða hreinlega bönnuð í
matvælum.
Drög að annarri reglugerð er einnig til
umfjöllunar hjá Evrópusambandinu og
kemur hún til með að taka á fullyrðing-
um um innihaldsefni matvæla. Saman
eru þessar reglugerðir nauðsynlegar til
að setja reglur varðandi íblöndunina,
en ekki síður um fullyrðingar við sölu og
auglýsingu á vítamín- og steinefnabætt-
um matvælum.
Hagsmunir neytenda fyrir borð bornir
Samtök neytenda í Evrópu hafa ein-
dregið lagst gegn drögunum sem þykja
ekki þjóna hagsmunum neytenda. Þau
benda á að það sé óásættanlegt að mat-
vælaiðnaðurinn geti bætt vítamínum og
steinefnum í hvaða matvæli sem er, burt-
séð frá hollustugildi vörunnar. Helstu rök-
in fyrir því að banna íblöndun af þessu
tagi hafa einmitt verið sú að matvæli sem
ekki geta talist sérlega holl fái þannig á
sig hollustublæ. Til dæmis sé óheppilegt
út frá næringarfræðilegu sjónarhorni að
bæta vftamínum eða steinefnum í morg-
unmat ef hlutfall sykurs, salts og/eða fitu
er hátt.
Einnig er bent á að ekkert tillit sé tekið til
þeirra eituráhrifa sem ofneysla af vítamín-
um getur haft í för með sér og þar að
auki hljóti það að vera ákjósanlegast að
fá vítamín og steinefni úr náttúrulegum
uppsprettum.
Offituvandamál en ekki vítamínskortur
Margir næringarfræðingar óttast að ef
markaðurinn fyllist af vítamín- og stein-
efnabættum matvælum með tilheyrandi
markaðssetningu verði enn erfiðara að
ráðleggja almenningi um rétt mataræði.
Vandamálið á Vesturlöndum er ekki
vítamínskortur heldur offita og lífstílssjúk-
dómar sem má m.a. rekja til mataræðis
okkar. í Bretlandi hefur reynslan einnig
sýnt að 75% af vítamínbættum matvæl-
um þar í landi eru matvæli sem yfirvöld
mæla með að borðað sé minna af vegna
þess að þau innihalda of mikið af salti,
sykri eða fitu.
Til að fræðast nánar um þetta mál og
áhrif væntanlegra reglugerða fyrir ís-
lenska neytendur leitaði Neytendablaðið
til Steinars B. Aðalbjörnssonar næringar-
fræðingsá matvælasviði Umhverfisstofn-
unar með nokkrar spurningar.
N: Hvað felst í þessum tveimur reglu-
gerðardrögum?
S: Þetta verða hvoru tveggja reglugerðir,
sem þýðir að ef þær fara inn í samning-
inn um Evrópska efnahagssvæðið (EES)
verðum við að taka þær í óbreyttri mynd
inn í íslenskan rétt. Tilskipunum er hægt
að breyta á vissan hátt og orðalag getur
verið lagað að íslenskum aðstæðum en
þegar um reglugerðir er að ræða þá eru
þær innleiddar í óbreyttri mynd. Þetta
eru reglugerðir sem koma til með að
verða notaðar, að ég tel, nokkuð mikið
saman. Saman munu þær virka á þann
hátt að þó svo að vítamín- og steinefna-
bæting verði leyfð í viss matvæli, þá
verða matvælin að uppfylla ákveðin
næringarfræðileg skilyrði til að framleið-
andinn eða dreifingaraðilinn geti merkt
þau sem vítamín- eða steinefnabætt.
Á þennan hátt telur Evrópusambandið
að komið verði í veg fyrir að fyrirtæki
vítamín- eða steinefnabæti til dæmis sæl-
gæti eða gos, því hver væri tilgangurinn
með íblönduninni ef ekki má auglýsa
vöruna sem slíka?
Cocoa Puffs fæst ekki í Danmörku þar sem
íblöndun afþessu tagi erbönnuö. En þaðgæti
breyst með nýjum regium.
N: Mun þessi löggjöf breyta einhverju
fyrir íslenska neytendur þar sem
íblönduð matvæli eru nú þegar leyfð
hér á landi?
S: Því er erfitt að svara. Fyrst um sinn
kemur þetta ekki til með að breyta miklu
þar sem enn á eftir að ákveða hámörk
og lágmörk fyrir efnin sem blanda má í
matvælin. Þegar til lengri tíma er litið get-
ur þó hugsanlega komið upp sú staða að
einhverjar gerðir matvæla sem ekki hafa
verið leyfðar fram að þessu verði leyfðar
og einnig að einhverjar matvælategund-
ir sem þegar eru á íslenskum markaði
fái ekki áframhaldandi markaðsleyfi í
óbreyttri mynd.
N: Hver er afstaða íslensku fulltrúanna
varðandi drögin?
S: Sitt sýnist hverjum eins og svo oft áður
þegar umdeild drög eru lögð fram. Per-
sónulega finnst mér gott að fá ákveðnar
niðurnegldar reglur sem eru samræmdar
á milli landa. Hingað til hefur hvert land
verið að gera þetta eftir sínu höfði og
það skapar ákveðið misvægi og hindrun
á frjálsu flæði vöru á milli landa EES.
Aftur á móti finnst mér eins og drögin
standa í dag að iðnaðurinn í Evrópu hafi
ráðið ansi miklu um hvernig þau voru
skrifuð.
N: Verður heimilt að vítamínbæta öll
matvæli, eins og kex, sælgæti, ís og ann-
að í þeim dúr?
S: Eins og drögin standa í dag þá verður
leyfilegt að vítamín- og steinefnabæta
sælgæti og gos, en eins og ég kom inn á
áðan þá verður ekki leyfilegt að auglýsa
matvæli sem vítamín- eða steinefnabætt
ef þau uppfylla ekki ákveðin næring-
arfræðileg skilyrði, til dæmis er varðar
magn fitu, sykurs og/eða salts.
6 NEYTENDABLAÐIÐ 2. TBL. 2004