Neytendablaðið - 01.03.2006, Page 7

Rachel Carson lagöi áherslu á að maðurinn œtti að bera virðingu fyrir náttúrunni.
Upphaf grænu byltingarinnar
Skordýraeitrið DDT (díklór-dífenýl-
tríklóretan) var fyrst búið til árið 1873
en það var ekki fyrr en árið 1943 sem
Paul Muller uppgötvaði notagildi þess.
Miiller fékk síðar Nóbelsverðlaun fyrir
uppgötvun sína. Efnið DDT er öflugt
skordýraeitur sem drepur margar teg-
undir skordýra og var notað til að koma
í veg fyrir malaríu og aðra sjúkdóma sem
smitast með skordýrum. Efnið þótti slíkt
kraftaverkameðal að fólk var jafnvel af-
lúsað með því að baða það upp úr efninu.
Nýtt öflugt skordýraeitur á markað
Þegar skordýraeitrið DDT kom fyrst á markað
fyrir almenning eftirseinni heimsstyrjöldina
voru fáirsem höfðu uppi nokkur varúðarorö.
Nokkrir höfðu þó sínar efasemdir. Einn þeirra
var Edwin Way Teale sem benti á að 90%
skordýra hefðu góð áhrif á lífríkið og jafn
öflugt skordýraeitur og DDT gæti hæglega
komið lífríkinu úr jafnvægi og valdið miklum
skaða. Rachel Carson líffræðingur hafði
líka sínar efasemdir. Hún reyndi að fá birt-
ar greinar um skaðsemi DDT í tímaritinu
„Readers Digest" en án árangurs.
Metsöluhöfundur fær ekki greinar
birtar
í lok sjötta áratugarins fékk Carson sent bréf
frá vini sínum sem furðaði sig á dauðum
fuglum á akrinum eftir að flugvélar höfðu
flogiö yfir og dreift þar eiturefni. Carson
tók málið upp að nýju og reyndi aftur að fá
birtar greinar um DDT en varð ekki ágengt
þrátt fyrir að vera þá metsöluhöfundur en
bókhennarTheSea Around Ussatá metsölu-
lista The New York Times í 86 vikur. Carson
átti mikið rannsóknarefni og ákvað því að
skrifa bók um áhrif DDT á lífríkið.
Bók sem markar tímamót
Bókin „Silent Spring" (Raddir vorsins
þagna) kom út árið 1962 og er af mörgum
talin upphaf umhverfishreyfingarinnar.
I bókinni fjallar Carson m.a. um áhrif
skordýraeitursins DDT á lífríkið. Hún útskýrir
hvernig sterkustu skordýrin lifa eitrunina
af sem verður til þess að grípa þarf til enn
sterkara eiturs. Hún segir frá því hvernig
þrávirk efni safnast upp í fæðukeðjunni,
hlaðast upp í vefi og fitu manna og dýra,
mest í stærstu lífverurnar efst í keðjunni.
Þá gagnrýndi hún gengdarlausa notkun
efnisins og benti á ábyrgð manna gagnvart
lífríki og náttúru.
Gagnrýni og lögsóknir
Margir urðu til að gagnrýna Carson og fór
eiturefnaiðnaðurinn þar fremstur í flokki.
Þingmenn gagnrýndu hana einnig og
henni var hótað ótal lögsóknum. Carson
undirstrikaði að hún væri ekki á móti notkun
eiturefna í sjálfu sér heldur væri það óhófleg
notkun sem hún gagnrýndi og notkun á
efnum sem lítið væri vitað um. Skilaboð
Carson voru þau að manneskjan getur
ekki haft fullkomna stjórn á náttúrunni og
útrýmt þeim tegundum sem hún kann ekki
við. Það verði allavega ekki gert án alvar-
legra aukaverkana. Þessum skilaboðum kom
hún á framfæri á yfirvegaðan og sannfær-
andi hátt og lét gagnrýnisraddir aldrei telja
úr sér kjarkinn.
Vísindamaður og rithöfundur
Carson skrifaði fjölmargar greinar og einnig
nokkrar bækur sem hlutu verðskuldaða
athygli.BækurCarsonvorubyggðarávísinda-
legum rannsóknum, höfðuðu til almennings
og urðu mjög vinsælar. Með bókinni „Raddir
vorsins þagna" vakti Carson almenning og
yfirvöld til umhugsunar um áhrif eiturefna á
lífríkið. Hún lýsti því í bókum sínum hvernig
mengun og umhverfisröskun virðir ekki
landamæri. Sjálf eignaðist hún ekki börn
en sagðist hafa lært mikið af samvistum
við lítinn frænda sinn sem hún hafði með
sér á rannsóknarferðum úti í náttúrunni.
Hún lagði ríka áherslu á að börn þyrftu að
læra af náttúrunni um lífið og fjölbreyti-
leika þess. Að öðrum kosti mundu þau ekki
ná tengslum við lífið og bera virðingu fyrir
öllum hliðum þess.
Rachel Louise Carson var fædd 1907 í
Springdale Pennsylvania. Hún lærði sjávar-
líffræði og vann við rannsóknir hjá U. S.
Fish and Wildlife Service. Rachel Carson
lést 1964 eftir langa og erfiða baráttu við
brjóstakrabbamein.
Tímritið the Times taldi Carson meðal 100
mikilvægustu frumkvöðla á síðustu öld.
7 NEYTENDABLAÐIÐ 1. TBL. 2006