Neytendablaðið - 01.03.2006, Blaðsíða 16

Bananar eru ein þeirra landbúnaöarafurða
sem mest er ræktaö af í heiminum. Ef
afurðir eru flokkaðar eftir þyngd er mest
ræktað af hrísgrjónum, því næst kemur
hveiti og maís og bananar eru í fjórða
sæti.
Mikilvæg tekjulind
Bananaræktin hefurverið þjóðunum í Mið-
og Suður-Ameríku afskaplega mikilvæg
tekjulind frá því upp úr miðri 20. öld
þegar eftirspurn frá Norður-Ameríku og
Evrópu tók að aukast til muna. Það er þó
kaldhæðnislegt að einungis tíu prósent
af því verði sem við greiðum fyrir banana
í verslunum fer til framleiðslulandanna.
Níutíu prósent verða eftir í hagkerfi okkar
ríku þjóðanna. Mest er ræktað af banönum
í Mið- og Suður-Ameríku. Framleiðslan er
mest i Ekvador og á eftir koma lönd eins og
Kostaríka, Kólumbía, Gvatemala, Hondúras
og Panama. Bananar eru lika ræktaðir í
stórum stíl í Brasilíu og á eyjum í Karíba-
hafinu. Sjaldnast er um að ræða svokallaða
skiptiræktun heldur er pínt eins mikið og
mögulegt er úr plöntunum með áburði og
eiturefnum.
Odýr framleiðsla en skaðleg
Bananar eru ódýrastir frá þessum heims-
hluta en það er ekki eingöngu vegna þess
að þessi lönd henti betur en önnur til rækt-
unarinnar. Ekki er fjarri lagi að segja að
bæði náttúran og verkafólkið á banana-
ökrunum greiði niður verðið til okkar ríka
fólksins. Þetta fólk borgar fyrir með heilsu
sinni og fátækt en gjaldiö er líka mengun
og skemmdir á jurta- og dýralífi. Ef greidd
væru mannsæmandi laun fyrir ræktunina
og hún færi fram í sátt við náttúruna yrðu
bananar mun dýrari í matvöruverslunum á
íslandi. Framleiðslan hefurverið aukin, bæði
með gífurlegri eiturefna- og áburðarnotkun
og með því að brjóta sífellt meira land undir
ræktunina. Til dæmis hefur regnskógum
verið eytt til þess arna. Jarðvegur regn-
skóganna er mjög frjósamur tvö fyrstu árin
eftir að skógurinn er ruddur en síðan dregur
stórlega úr uppskerunni og þá þarf að brjóta
meira land.
Eitrinu úðað yfir verkamenn
Yfir þrjú hundruð afbrigði eru þekkt af
bananaplöntunni en mesta uppskeru gefur
sú sem kölluð er á ensku Dwarf Cavendish.
Það er steinlaust afbrigöi sem fjölgað er
með skiptingu sem þýðir að allar plönt-
urnar hafa sömu erfðabyggingu. Það gerir
að verkum að allar plönturnar á akrinum
eru jafn viðkvæmar fyrir hvers konar ásókn
sníkjudýra og sjúkdóma. Þess vegna er
meira notað af varnarefnum í bananarækt
en flestum öðrum greinum landbúnaðar í
heiminum. Kaupendur heimta líka að ávext-
irnir líti vel út og sérstök efni eru notuð til
þess að svo megi verða.
16 NEYTENDABLAÐIÐ1. TBL. 2006