Bændablaðið - 14.03.2000, Blaðsíða 21

Þriðjudagur 14. mars 2000
BÆNDABLAÐIÐ
21
og hestinum með því sköpuð staða
sem þjóðartákn. Nefndin leggur til
að við móttökur á Bessastöðum
verði þátttaka hesta og hestamanna
í því fólgin að sveit 8 - 10
reiðmanna sem bera íslenska
fánann og þjóðfána hins erlenda
gests ríði á undan bifreið gestsins
frá gatnamótum við Álftanesveg
að móttökusvæðinu við Bessa-
staðastofu. Við móttöku á Kefl-
avíkurflugvelli ríði sveit 6-10
reiðmanna á undan, samsíða og á
eftir bifreið hins erlenda gests, frá
því að bifreiðin kemur út um hlið á
flugvallarsvæðinu, meðfram Leifs-
stöð og að vegamótum norðan
Leifsstöðvar. Þegar að vegamótun-
um kemur stilli reiðmennimir sér
upp á akbrautinni til suðurs á
meðan bifreiðin sveigir til vesturs
og ekur burt. Nefndin leggur til að
við val á hestum og knöpum til
þátttöku í opinberum móttökum og
reiðsyningum ásamt þjálfun sýn-
ingarliðsins verði í höndum
sýningarstjóra, „einvalds". Þriggja
manna sýningarstjórn, skipuð
fulltrúum frá Landssambandi
hestamannafélaga, Félagi tamn-
ingamanna og landbúnaðarráðun-
eyti hafi það hlutverk að velja
sýningarstjóra og fylgja eftir
gæðakröfum.
Þá leggur nefndin til að í því
skyni að kynna íslenska hestinn og
efla ferðaþjónustuna í landinu
verði efnt til skrautreiðar á Þing-
völlum þrjá daga í viku, frá 15.
júní - 15. ágúst. Sýningin verði í
því fólgin að valinn hópur 10
manna ríði skrautreið niður Al-
mannagjá og ljúki reiðinni með
gangtegundasýningu á völlunum
við Óxará.
Hjálmar Árnason alþingismaður afhendir Davíð Oddssyni forsætisráðherra tillögur nefndarinnar.
Þátnaka íslenskra hesta verði fastar
liður vM möiíku erMra PhðWegja
Það var í mars á liðnu ári er
Alþingi samþykkti svofellda
þingsályktun: „Álþingi ályktar að
i'ela landbúnaðarráðherra að und-
irbúa í samvinnu við önnur
stjómvöld og samtök, að íslenskir
hestar og hestamenn gegni veiga-
miklu hlutverki við opinberar
móttökur erlendra þjóðhöfðingja
og við önnur hátíðleg tækifæri."
Flutningsmenn tillögunnar voru
Guðni Ágústsson, landbúnaðar-
ráðherra, þáverandi formaður land-
búnaðarnefndar Alþingis, Hjálmar
Árnason, alþingismaður og Jónas
Hallgrímsson sem þá sat á Alþingi
sem varamaður. Síðla árs skipaði
landbúnaðarráðherra nefnd til þess
að vinna að framgangi framan-
greindrar þingsályktunar. I nefnd-
inni áttu sæti: Hjálmar Ámason,
alþingismaður, formaður, skipaður
án tilnefningar, Guðni Bragason,
prótókollsstjóri, fulltrúi utanríkis-
ráðuneytisins, Kristján Andri Stef-
ánsson, deildarstjóri, fulltrúi for-
sætisráðuneytisins, Hólmgeir
Valdimarsson, framkvæmdastjóri,
fulltrúi Landssambands hesta-
mannafélaga, Olil Amble, tamnin-
gamaður, fulltrúi Félags tamninga-
manna og ritari nefndarinnar var
Hákon Sigurgrímsson, deildar-
stjóri í landbúnaðarráðuneytinu.
Nefndin afhenti Davíð Odds-
syni, forsætisráðherra, og Guðna
Ágústssyni, landbúnaðarráðherra,
lillögur sínar við upphaf Búnaðar-
þings, en samkvæmt þeim á þátt-
taka íslenskra hesta og hestamanna
að verða fastur liður við móttöku
erlendra þjóðhöfðingja sem til
landsins koma, annað hvort við
hina opinberu móttöku á Bess-
astöðum eða við Flugstöð Leifs
Eiríkssonar á Keflavíkurflugvelli,
Sveppasjúkdúmur í M veldur jnrf,
a.m.k.sunnanlands að áríðandi er al
skipta aft um kornræktarland
Erlendis valda sveppasjúkdóm-
ar verulegu tjóni í kornrækt.
Barist er gegn þeim með ýmsum
ráðum; til dæmis er reynt að
flytja ónæmi gegn þeim inn í
kornplöntur með kynbótum,
sums staðar eru akrar úðaðir
reglulega með sveppaeitri á
sama hátt og gegn
kartöflumyglu og víðast hvar
eru notuð sáðskipti í sama
tilgangi.
Sveppasjúkdómum má skipta í
þrennt:
1. Sveppir sem lifa neðanjarðar og
drepa rætur koms, einkum
hveitis og byggs og valda oft
miklu tjóni. Þeir dreifast
eingöngu með rótarhlutum, en
fjölga sér mjög þegar kom er
ræktað ár eftir ár á sama stað.
Engin ráð em þekkt gegn þeim
önnur en sáðskipti og víða er
talið óráðlegt að rækta bygg
oftar en sjötta hvert ár í sömu
spildu.
2. Sveppir sem lifa af veturinn á
hálmleifum í akri, en sýkja
ofanjarðarhluta koms. Til þessa
flokks telst sveppurinn Rync-
hosporium secale sem veldur
sjúkdómi sem við höfum kosið
að nefna augnflekk (norska; grá
ójeflekk, sænska;
sköldflacksjuka). Meira verður
fjallað um hann hér á eftir.
3. Sveppir sem lifa á vetrarkomi
sem helst grænt yfir veturinn,
en sýkja svo vorkom á sumrin
ekki síður en vetrarkom. Til
þess flokks telst sveppurinn
sem veldur mjöldögg. Hann
veldur miklu tjóni erlendis og
berst hratt yfir og víða; til
dæmis með vindi yfir Eystrasalt
frá Þýskalandi til Svíþjóðar.
Gegn honum er helst notað, auk
úðunar, arfbundið ónæmi og til
skamms tíma bann við ræktun
vetrarbyggs til dæmis í
Danmörku.
Halldór Sverrisson plöntusjúk-
dómafræðingur á Rannsóknastofn-
un landbúnaðarins leitaði í sumar
er leið að hugsanlegum rótarsýk-
ingum á byggi hérlendis og fór
víða um land í þeim tilgangi.
Skemmst er frá að segja að hann
fann ekkert sjúklegt neðanjarðar í
þeim ferðum. ísland er því líklega
eina komræktarlandið í heiminum
þar sem ekki finnast rótarsjúk-
dómar á byggi. Sjúkdóma í þriðja
flokki er lflca hægt að klára í einni
setningu því að þeir hafa aldrei
fundist hér, enda er hér ekki
ræktað vetrarkorn og langt er til
annarra landa.
Einn sveppur er hér þó til
mikillar óþurftar og reyndist sér-
lega skæður í vætutíðinni sunnan-
lands í sumar er leið. Það er
sveppurinn sem veldur augn-
flekknum og áður var minnst á.
Hann er landlægur hér og ekki
ljóst hvenær hann hefur borist
hingað. í byggi kemur sýkingin
fram sem gráir, þurrir blettir með
dökkbrúna rönd í kring (sjá mynd).
Hafi nóg verið af smitefni og
plantan mótstöðulaus étur svepp-
urinn blöðin öll og hanga þau eftir
það niður grá og visin og flekkir
sjást á stöngli og deplar á títum og
þar með er ljóstillífun plöntunnar
lokið um aldur fram.
Smitið lifir veturinn í hálmi í
akrinum. Komið smitast þegar það
kemur upp, en lítið ber á einkenn-
um meðan plantan er í hröðum
vexti. Um skrið hafa blöð komsins
lokið vexti og í kyrrstöðunni sem
því fylgir lætur sveppurinn til sín
taka. Til þess að sveppurinn geti
borið gró og breiðst út um eigin
hýsilplöntu og víðar um akurinn
þarf hann votviðri og meira en tíu
stiga hita.
Áramunur er að því hversu
ágengur sveppurinn er. Sumarið
1998 kom hann lítið við sögu á
Suðurlandi, en sást þá á korni bæði
í Húnavatnssýslu og í Skagafirði.
Sumarið 1999 olli hann aftur á
móti verulegu tjóni á Korpu og var
mjög áberandi sunnanlands. Mun
hann ásamt tíðarfarinu eiga sök á
því hversu uppskera varð lítil þar í
héraði þetta árið.
Erlendis er það vitað að
sexraðabygg er næmara fyrir sjúk-
dómum en tvíraðabygg. Það kom
vel fram í tilraunum á Korpu í
sumar er leið. Þar varð sýkingar
vart í sexraðayrkjunum Arve og
Olsok strax um skrið í síðustu viku
júlí. Þá var hlý vætutíð í marga
daga. Hálfum mánuði síðar var
sexraðabyggið allt undirlagt,
blöðin að visna og títan orðin brún.
Þá sáust fyrstu merki sýkingar í
tvíraðabyggi og var engu líkara en
að smitið breiddist út frá sexraða-
bygginu. Tvíraðabyggið missti
blöðin aldrei alveg, en var orðið
talsvert sýkt í septemberbyrjun.
Sveppasmitið varð svona illvígt
í ökrum þar sem kom hafði verið
árin á undan. Einn akur var sá á
Korpu þar sem ekki hafði verið
ræktað kom frá 1995. Þar sást ekki
augnflekkur. Uppskera varð þar
betri en í öðmm ökmm á staðnum,
en hæpið er að bera saman uppskem
af mismunandi spildum. Nær er að
bera saman þúsundkomaþungann.
Þegar borin vom saman sömu yrkin
þá var hann 36 grömm þar sem
komið var sýkt, en 41 gramm þar
sem komið var heilbrigt. Sam-
kvæmt því hefur augnflekkurinn
valdið 12% uppskerurýmun á
tvíraðabyggi í sýktum ökmm.
Ráð til að draga úr skaða af
völdum augnflekks er fyrst og
fremst að hirða hálminn og plægja
stubbinn vel niður. Næsta ráð er að
sneiða hjá sexraðabyggi því að það
fer verr út úr sýkingu en
tvíraðakom og breiðir smitið bein-
línis út. Þetta á fyrst og fremst við
sunnanlands, en líka má vara
Norðlendinga við einhliða ræktun
sexraðakoms því að vætusumur
getur líka gert þar. Og svo er ráðið
sem áhrifaríkast er og það er að
skipta ört um komræktarland og
rækta ekki korn nema svona
tvisvar á hverjum stað. Mögulegt
er líka að úða með sveppaeitri, en
ekki mælum við með því að svo
komnu því að það er nokkuð
kostnaðarsamt og auk þess
óskemmtilegt að vaða með vélar
yfir akra rétt fyrir skrið.
Jónatan Hennannsson,
RALA
Bændur Bændur
Vélar og Þjónusta hf er stærsta
þjónustufyrirtækið á sínu sviði á
íslandi. 25 ára reynsla gefur
okkur aukið forskot.
Þakktlr fýrlr þjónustu í 25 ár
VELAR & Járnhálsi 2, Reykjavík,
| ^ sími 5 800 200, fax 5 800 220
H Útibú á Akureyri,
sími 461 4040, Óseyri 1a
Þjónusta í
www.velar.is