Tónlistin - 01.03.1942, Qupperneq 9

TÓNLISTIN
21
Péturs Guðjohnsens er getið um,
að hann hafi átt píanó. Thorgrímsen
kom með píanó að Eyrarhakka
18471). Ida Pfeiffer (þýzk ferðakona)
telur 1845 sex pianó í Reykjavik og
eitt í Hafnarfirði. Um 1888 telur Ól-
afur Davíðsson talsvert af pianóum
í Revkjavík og, ef til vill, i einstaka
kaupstað, en aðeins eitt upp til sveita.
Sjálfsagt hefir flutzt hingað all-
mildð af nótnabókum í sambandi við
pianóin, og mun sennilega sumt af
þeim hókum vera enn til í eigu bæði
aslta og einstaklinga. Aðeins eina
hefi ég getað eignazt; er það dönsk
útgáfa frá 1850.
Arið 1872 er fyrst getið um harmó-
níuin; kom það í Melstaðarkirkju i
Miðfirði-). Úr því fjölgar þeim ört til
aldamóta og eru þá komin í flestar
kirkj ur og á fjölda heimilá. I kjölfar
þeirra kom allmikið af útlendum
uólnahókum; algengust liygg ég, að
úti í sveitum landsins hafi verið
Bergreensheftin, De Tusind Hjem
Sange, Belmannssöngvar og Frið-
þjófssöngvar. Vitanlegt er, að tvö
eintök af kóralbók Breitendichs voru
send hingað, sitl handa hvorri dóm-
kirkju, i Skálholti og að Hólum3).
Lúðrar — liorn fluttust lil
Reykjavíkur (um 1876?) fyrir til-
slilli Helga Helgasonar og um 1891
úl Hafnarfjarðar; var Jón Bjarnason,
I) Þetta gamla hljóðfæri er nú í eigu
háls ísólfssonar. Tclur Jón Pálsson það
snúðað 1842.
J) Hljóðfæri Jietta var i notkun við
kirkjuna fram undir 1910. 1938 voru leifar
l>ess á Síðu í Víðidal.
3) Bæði þessi eintök eru cnn til í góðu
ástandi; annað í Lbs. í safni Jónasar Jóns-
sonar en hitt i eigu þess, sem þetta ritar.
kaupmaður, formaður þessa félags-
skapar. Hvernig því félagi hefir reitt
af, er mér óljóst. En í Reykjavik hafa
Iúðrasveitir oftast verið slarfandi
síðan og eru nú koninar í ýmsa kaup-
staði landsins.
Þá skal að síðustu getið í fám orð-
um þeirra tveggja hljóðfæra, er ýms-
ir hafa talið íslenzk að uppruna, en
það er langspilið og tvístrengjaða
fiðlan. Hljóðfæri þessi eiga sína sögu,
en hún er of löng til að rekja hana
hér. Það eitt er víst, að saga þeirra
beggja hefst ekki hér á landi. Þau
liafa, sem mörg sönglögin, horizt
hingað og varðveitzt, jiar sem önn-
ur fullkomnari hljóðfæri urðu lil þess
að láta þau hverfa í skuggann í ætl-
landi þeirra, þótt hvorugt þeirra sé
þar gleymt.
Hér voru skrásettar sögur af inn-
lendum og útlendum athurðum og
þeim bjargað frá glötun. Hingað barsl
fjöldi sönglaga, er á hverjum tíma
var efst á baugi með nágrannaþjóð-
unum. Þessi gömlu menningarverð-
mæti hafa vegna sérstöðu sinnar
varðveitzt hér um aldir og ár, eftir
að þau ýmist voru liorfin eða fallin
í gleymsku í heimahögum.
Revnslan virðist henda í þá átt, að
ísland hafi verið geymslustaður
menningarverðmæta, jafnt á sviði
tónlistar sem öðrum sviðum, og sér-
slaða landsins sannar, að Jiað var
einmitt hún, sem skapaði þjóðinni
möguleika — að minnsta kosti til
loka 19. aldar — til að varðveita þjóð-
menningu sina og þjóðhætti.