Bændablaðið - 10.03.2004, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 10. mars 2004 15
aldrei reynt að berjast á móti
fækkun kúabænda, en þeim
hefur fækkað um einn á viku
síðustu áratugina. Auðvitað er
þetta dapurleg þróun, en það
er óhjákvæmilegt skilyrði að
menn framleiði ódýrari vörur
og bæti afkomuna. Forsenda
þessarar þróunar hefur verið
framsal á framleiðsluréttinum,
greiðslumark á mjólk og versl-
un með það; í sauðfjárræktinni
var hins vegar þar til fyrir ári
greiðslumarkið fastbundið við
hverja jörð. Sauðfjárbændur
gátu því hvorki bætt við sig né
selt og hætt búskap. Ég tel að
stjórn bændasamtakanna hafi
ekki treyst sér til að horfast í
augu við grisjun byggðar en
hjá henni verður ekki komist.
Búgrein sem ekki skilar af-
komu, hún á sér enga framtíð.
Brýnasta verkefni okkar kúa-
bænda um þessar mundir er að
halda áfram sókn til hagræð-
ingar og betri reksturs í
mjólkuriðnaðinum; en þess
verður að gæta vel að hún sé í
sátt við samfélagið, því að við
komumst ekki lengra en það
getur samþykkt.
Erfið ákvörðun
Árið 1981 var kosið sérstakt
ráð fyrir Mjólkursamlag Borg-
firðinga, svonefnt Samlagsráð,
og ég var skipaður formaður
þess. Ég átti frumkvæðið að
því að samlaginu var lokað;
það var óhjákvæmilegt að mín-
um dómi. Ég hafði unnið í
nefnd um hagræðingu í
mjólkuriðnaðinum (Gula
skýrslan 1991) og fékk þar
mikilvæga undirstöðu til að
átta mig á málinu. En þetta var
erfið ákvörðun og kostaði mig
mikil heilabrot og einhverjar
andvökur, en ég fékk mjög
sterka sannfæringu fyrir því að
þetta yrði að gera. Nokkur
hópur framsýnna bænda hér í
héraðinu lagðist svo á þessa
sveif og að lokum samþykkti
meirihluti framleiðenda á
svæðinu lokunina. Að sjálf-
sögðu var þetta afar umdeilt og
er jafnvel enn, en ég tel að þró-
unin síðan hafi sýnt að þetta
var rétt ákvörðun. Pálmi Vil-
hjálmsson hjá SAM metur það
svo að þessi aðgerð ein og sér
sé að skila 157 milljónum
króna á ári í sparnaði, sem allir
framleiðendur á Samsölusvæð-
inu njóta nú, eða rúmlega 2
krónum á hvern lítra.“
Lék séra Sigvalda
Það var bolludagur, þegar við
heimsóttum hjónin á Skálpa-
stöðum, og yfir rjúkandi kaffi
og rjómabollum berst talið að
metnaðarfullu leikstarfi Ung-
mennafélagsins Dagrenningar
sem hefur sýnt leikrit á borð
við Íslandsklukkuna og Sjálf-
stætt fólk Laxness, Púntila og
Matta og fleiri meistaraverk.
Guðmundi er margt til lista
lagt; hann hefur til dæmis oft
flutt skemmtiþætti á samkom-
um við góðar undirtektir og því
liggur beint við að spyrja hvort
hann hafi ekki líka stigið á
leiksvið. „Ég sneiddi hjá því að
taka þátt í leikstarfseminni
lengi vel,“ svarar hann. „Ég
bjó mér til kenningu, sem gott
var að nota við slík tækifæri,
og hún er svona: Menn þurfa
að vera klikkaðir til að stunda
kúabúskap og líka til að taka
þátt í leikstarfsemi áhuga-
manna, en það er brjálæði að
gera hvort tveggja! En líklega
hef ég brjálast eitthvað, því að
ég tók í vetur þátt í sýningu á
Manni og konu eftir Jón
Thoroddsen; það var í fyrsta
skipti sem ég steig á leiksvið
undir leiðsögn leikstjóra; ég
lék séra Sigvalda – og hafði
gaman af.“ – Borgarfjörðurinn
hefur alið fleiri skáld en nokk-
urt annað byggðarlag – og
skyldi Guðmundur ekki einnig
fást við að yrkja?
Hann neitar því harðlega og
segir: „Varðandi skáldskapinn
tek ég undir við Hjálmar Frey-
steinsson sem segir í þessari
ágætu vísu:
Ég hef lögmál aðeins eitt
í öllu vísnastriti,
og það er að yrkja aldrei neitt
af alvöru né viti.“
•
étt og laggott í grænum
umbúðum var sú vöru-
nýjung hjá okkur sem mestra
vinsælda naut á síðasta ári,“
sagði Ólafur E. Ólafsson fram-
kvæmdastjóri hjá Osta- og
smjörsölunni í stuttu spjalli við
Mjólkurfréttir. „Annars ein-
kenndi árið mikill fjöldi nýj-
unga, en vöruþróun er fyrir
löngu orðinn dýr en afar mikil-
vægur og ómissandi þáttur í
starfsemi mjólkuriðnaðarins.
Létt og heilsusamlegt
Nýja viðbitið er létt og heilsu-
samlegt og býr yfir öllu því
besta sem einkennir mataræði
Miðjarðarhafsbúa. Í því eru 40
g. af mjólkurfitu en olíuhlutinn
er olífuolía og það aðgreinir
þetta nýja viðbit frá Léttu og
laggóðu í rauðu umbúðunum.
Einnig er í því mjólkurprótein,
A og D-vitamín og fleira. Hið
græna L&L hlaut góðar undir-
tektir strax og það var sett á
markaðinn; það selst nú til
jafns við hið rauða, og við höf-
um samkvæmt könnun Gallup
aukið hlutdeild okkar í sölu á
viðbiti í verslunum um allt að
5%. Einnig jókst sala á smjöri
um 2,5% og er ástæða til að
fagna því.
Fyrir sanna sælkera
Hvað ostanýjungar varðar
gerðist margt á síðasta ári sem
auðgar íslensku ostaflóruna og
gerir hana enn fjölbreyttari.
Fyrst vil ég nefna Gullgráða-
ost, sem er lúxusútgáfa af hefð-
bundna gráðaostinum; hann
mun vera fyrsti íslenski sérost-
urinn en framleiðsla hans hófst
árið 1939 í Mjólkursamlagi
KEA á Akureyri. Gullgráðaost-
urinn hentar vel til hvers kyns
matreiðslu og gefur til dæmis
salötum, sósum og ofnréttum
höfðinglegt bragð. Af sérsost-
um kom einnig á markaðinn
nýr hvít- og blámygluostur frá
Mjólkurbúi Flóamanna; það er
Blár kastali, desertostur sem
kemur til móts við þá neytend-
ur sem vilja mildari og mýkri
blámygluost en þá sem fyrir
eru. Hvort tveggja eru þetta
öndvegisostar sem eiga áreið-
anlega eftir að gleðja alla
sanna sælkera.
Grill- og samlokuostur
Fjölskylduostur í rauðum
pakkningum hefur hlotið góða
dóma en þar er um að ræða
bragðmildan fastan ost í stór-
um einingum, eða um það bil
1,2 kg. Hann er framleiddur
hjá Mjólkursamlaginu á Sauð-
árkróki, þykir sérlega hag-
kvæmur og á að höfða til allra í
fjölskyldunni. Fyrst fastir ostar
eru nefndir vil ég geta þess að í
júnímánuði síðastliðnum kom á
markað Grillostur í sneiðum og
seldist geysilega vel. Í október-
mánuði tókum við hann af
markaðnum, enda voru menn
þá að mestu hættir að grilla úti.
Í staðinn buðum við upp á
Samlokuost í sneiðum og ráð-
gert er að hafa þennan háttinn
á framvegis. Einnig vil ég
minnast á tvær nýjar tegundir
af kryddsmjöri sem hlutu góðar
viðtökur: Dalakryddsmjör með
pestó, sem gefur öllum réttum
þetta gómsæta bragð sem
ítölsk matargerð er fræg fyrir,
og Hvítlaukssmjör með stein-
selju; hið síðarnefnda er í glasi
en það er nýjung sem hefur
fallið fólki vel í geð.
Nýjungar á Mat 2004
Af nýjungum sem eru að koma
um þessar mundir er rifinn
gráðaostur fyrir stórnotendur,
500 grömm í pakka. Gráðaost-
ur er mikið notaður á veitinga-
húsum og matsölustöðum.
Hingað til hafa menn þurft að
rífa hann sjálfir og þess vegna
hafa matreiðslumenn beðið
eftir þessari nýju vörutegund
og munu taka henni fagnandi.
Á sýningunni Matur 2004, sem
haldin var í Fífunni í Kópavogi
26. til 29. febrúar, kynntum við
rifna gráðaostinn og fleiri nýj-
ungar, til dæmis Ítalskan ost
með sólþurrkuðum tómötum.
Það er bræddur lúxusostur sem
höfðar til allra sem kunna að
meta matarmenningu Miðjarð-
arhafsins. Loks fengu sýning-
argestir að bragða á nýrri osta-
köku, Ostaköku með blóðapp-
elsínum, og ennfremur kynnt-
um við létta kotasælu. Menn
hafa ef til vill álitið að kotasæl-
an væri nógu létt fyrir; hún er
4% feit – en þessi nýja afurð er
aðeins 1,5% feit.“ •
Mjólkur-
básinn
bestur
M a r g a r n ý j u n g a r á s í ð a s t a á r i
Aukin markaðshlutdeild í viðbiti
ýningin Matur 2004
fór fram í Fífunni í
Kópavogi dagana 26. til 29.
febrúar; fyrstu tvo dagana
var kaupstefna og síðan
var sýningin opin almenn-
ingi. Aðsókn var mjög góð,
og bás Markaðsráðs
mjólkuriðnaðarins, en þar
voru sýndar afurðir og nýj-
ungar frá Osta- og smjör-
sölunni og Mjólkursamsöl-
unni, þótti í senn áhuga-
verður og smekklegur. Í
lokin var hann valinn besti
bás sýningarinnar og tók
Ólafur E. Ólafsson við við-
urkenningunni. •
Dorrit forsetafrú var meðal gesta
en alls sáu sýninguna 24 þúsund
manns eða 17% fleiri en síðast.
S
„L