Bændablaðið - 06.07.2004, Blaðsíða 6

6 Þriðjudagur 6. júlí 2004
Upplag: 11.500 eintök
Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Bændablaðið
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.250.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Næstu blöð!
Sept.
14. 28.
ágúst
31.
Frestur til að panta stærri auglýsingar er
á hádegi miðvikudag fyrir útkomu. Smá-
auglýsingar þurfa að að berast í síðasta
lagi fyrir fimmtudag fyrir útkomu.
Bjóðast ekki neytendum
ódýrar, innfluttar búvörur?
Við aðild að ESB yrði
innflutningur búvara gefinn
frjáls og þær yrðu ódýrari.
Jafnframt yrði stórfelldur
samdráttur í innlendri
framleiðslu búvara, bæði hjá
bændum og vinnslustöðvum og
þar með samdráttur í
landsframleiðslu.
Að vísu er talið að framleiðsla
lambakjöts gæti staðist
samkeppnina. Um framleiðslu
mjólkur og þá einkum smjörs-
og osta gegnir öðru máli.
Bændasamtökin hafa bent á að
25-50% mjólkurframleiðslunnar
yrði í verulegri hættu ef Ísland
gengi í ESB og jafnframt legðist
svínakjöts-, kjúklinga- og
eggjaframleiðsla af að mestu.
Afleiðingin yrði verulegt
atvinnuleysi í sveitum og
bæjum sem byggja afkomu sína
á vinnslu búvara og samdráttur í
landsframleiðslu. Á móti gætu
komið einhverjir styrkir frá
ESB. En ólíklegt er að þeir
nægðu til að bjarga
atvinnugreininni frá hruni enda
verður stóraukin ásókn í
landbúnaðarstyrki við stækkun
ESB til austurs.
www.fullveldi.is
Flókið kerfi matarskatta
Í leiðara Morgunblaðsins
þriðjudaginn 20. apríl 2004
kemur eftirfarandi fram, sem
segir kannski mörg orð um
hversu kynlegar niðurstöður það
getur leitt af sér að hafa svo
flókið kerfi matarskatta sem
raun ber vitni:
„Vatn á flöskum ber 24,5%
virðisaukaskatt en sykraðir
goslausir svaladrykkir 14%.
Virðist lítið vit í því. Enn minni
skynsemi virðist í að kakó, sem
mælt er með að blandað sé út í
heita mjólk sé skattlagt öðruvísi
en kakó, sem mælt er með að
blandað sé út í kalda mjólk. [...]
Meira að segja kartöflumús er
mismunað, ef hún er í flögum
ber hún engin aðflutningsgjöld
en kartöflumús í dufti ber 14
króna kílógjald.“
www.politik.is
Verða hér ein til tvær blokkir
ráðandi á flestum sviðum
atvinnulífsins
Líklega er mikilvægara nú en
nokkru sinni að fylgja eftir
leikreglum um markaðinn. Við
heyrum reglulega gagnrýni á
fjármálastofnanir þar sem þær
eru sakaðar um beina hlutdeild í
uppkaupum fyrirtækja,
sundurliðun þeirra og endursölu
bútanna – í því skyni eingöngu
að fjárfestar hagnist. Við
fylgjumst líka með samruna
fyrirtækja og yfirtöku. Þekktir
aðilar úr atvinnulífi draga sig í
hlé og ný nöfn taka við. Menn
missáttir. Þetta eru átök á hinum
nýja og frjálsa markaði þar sem
dugmiklir viðskiptamenn
keppast um að hreiðra um sig á
vellinum. Réttilegur ótti margra
snýr að tilhneigingu einstakra
"blokka" til að skipta íslenskum
neytendamarkaði á milli sín. Því
miður sjáum við vaxandi að 1-3
fyrirtæki hreinlega eigi
markaðinn – hafa skipt honum á
milli sín. Haldi sú þróun áfram
munum við sjá hér 1-2 blokkir
ráðandi á flestum sviðum
atvinnulífsins. Það er ekki sú
virka samkeppni sem þarf að
vera til staðar. Það er fákeppni
og mun skaða hagsmuni
neytenda og þjóðarinnar í heild.
Hjálmar Árnason, þingmaður, á
heimasíðu sinni.
Útflutningur á landbúnaðarafurðum er
mögulegur - en hann krefst samvinnu og
skipulagningar. Það er staðreynd að bændur fá
til dæmis æ meira greitt fyrir útflutning á
dilkakjöti og þrátt fyrir ótal varnagla er ekki
annað að sjá en verðið muni hækka. Hið sama
gæti gerst í öðrum greinum ef rétt er á málum
haldið. Íslenskar landbúnaðarafurðir eiga að
vera munaðarvara sem aðeins eiga að sjást í
dýrum verslunum ytra.
Útflutningur landbúnaðarvara er mál sem
bændur eiga að láta sig skipta og hafa áhrif á.
Með fullri virðingu fyrir afurðasölufyrirtækjum
í landbúnaði þá ber forystu bænda að koma að
málum enda miklir hagsmunir í húfi. Þó að
útflutningur sé hér gerður að umræðuefni þá
skal fram tekið að innanlandsmarkaðurinn er að
sjálfsögðu mikilvægasti markaður bænda.
Bændasamtök Íslands hafa lýst því yfir að
það verði að koma á fót útflutningsmiðstöð
landbúnaðarins. Í landinu er til veruleg
þekking á erlendum mörkuðum,
viðskiptasambönd og reynsla af útflutningi sem
oft var aflað með verulegri fyrirhöfn og
fjármunum. En þessi þekking dreifist of víða -
hún er frekar skipulagslítil og það er
áhyggjuefni.
Nokkrir aðilar stunda útflutning á
landbúnaðarafurðum og það vekur athygli að
þeir hafa yfirleitt ekki haft gæfu til að vinna
náið saman. Þeir sem koma nálægt
útflutningsmálum hafa yfirleitt vart tíma eða
fjármuni til að halda utan um vinnu sína og
þekkingu. Ef einstaklingur í þessum geira
hverfur á brott fer hann yfirleitt með mikla og
nánast óbætanlega þekkingu. Hvort sem við
horfum til útflutnings á kjöti, lifandi hestum,
heyi eða hrútasæði ætti skilyrðislaust að halda
utan um slíkt starf með markvissum hætti.
Auðvitað er best að þeir sem málið varðar finni
það upp hjá sjálfum sér að vinna saman. Slíkt
er jafnan affarasælast. Hins vegar mega bændur
ekki láta eins og þeim komi útflutningsmálin
ekkert við. Þau eru hluti af fjöreggi bænda.
Þeir fjármunir sem bændur á einn eða
annan hátt leggja til markaðsstarfs - auk þess
sem hið opinbera kemur með - nýtist best á
sameiginlegum vettvangi. Hvernig má það vera
að Nýsjálendingar hafa einungis einn farveg
fyrir sinn útflutning en við með okkar 2000
tonn af lambakjöti höfum marga
útflutningsaðila? Eins er okkur til vansa að
hægt er að þrátta um hvað sé raunverulega
verið að flytja út og fyrir hvað.
Verð á matvöru
Öðru hverju hefja fjölmiðlar - með dyggum
stuðningi Neytendasamtakanna - umræðu um
matvöruverð og verður tíðrætt um íslenskar
landbúnaðarafurðir. Að sjálfsögðu er það
jákvætt þegar fjölmiðlarnir fjalla um þessi mál
en einfaldur samanburður matarverðs á milli
landa er alltaf varasamur. Hið sama gildir um
launakjör.
Það vekur athygli að á sama tíma og rætt er
um matarverð hér og t.d. í Póllandi - sem
nýlega gekk í Evrópusambandið - er ekki
stafkrókur um almenn lífskjör. Þegar Danmörk
er borin saman við Pólland í þessu tilliti fara
frændur okkar illa út úr samanburðinum enda
eru lífskjör engan hátt sambærileg. Þegar rætt
er um matarverð eiga ábyrgir fjölmiðlar að geta
þess líka hve lengi almenningur er að vinna
fyrir matarkörfunni eða hve háu hlutfalli af
heimilistekjum er varið til matarkaupa. Fær
einhver séð hvernig hægt er að hafa íslensk
launakjör og t.d. pólskt verðlag? Vandamálið
væri raunverulegt ef við værum með íslenskt
verðlag jafnhliða slökum lífskjörum - en það
erum við ekki.
Stjórnvöld hyggjast nú lækka skatta. Þessar
fréttir eru gleðiefni því skattalækkun kemur
nafnt niður og engin leið er jafn góð til að auka
ráðstöfunartekjur heimilanna - auk þess að
treysta innlenda framleiðslu. Bændur bíða
átekta eftir því að ríkisstjórnin efni loforð sitt
hvað þetta varðar. /H.Ben.
Leiðarinn
Smátt
og stórt
Útflutningsmálin og
útflutningsmiðstöð
Á málstofu til heiðurs dr. Stefáni Aðalsteinssyni flutti Jónatan
Hermannson, jarðræktarfræðingur og tilraunarstjóri Korpu, erindi um
sögu gulrófunnar á Íslandi. Hér á eftir fer samandregið yfirlit úr erindi
hans.
Gulrófan Brassica napus er manngerð tegund og
fyrirfinnst ekki villt. Hún er til orðin við samruna
tegundanna næpu Brassica campestris og garðakáls
Brassica oleracea. Tegundirnar eru náskyldar og báðar
strandplöntur. Garðakál er upprunnið í
Miðjarðarhafsfjörum en næpan við Atlantshaf og við
Eystrasalt.
Samruni tegundanna mun hafa átt sér stað í
einhverjum kálgarði í Svíþjóð, bæði er rófan kennd við
það land á sumum tungumálum og þar var hennar fyrst
getið í rituðu máli. Það var árið 1538. Gula litinn fékk
rófan reyndar ekki fyrr en um 1820. Hann ræðst af
einum víkjandi erfðavísi og gæti hafa komið fram við
stökkbreytingu.
Ekki spurðist til gulrófunnar á Íslandi fyrr en seint
og um síðir enda fór lítið fyrir garðrækt á Íslandi fyrr á
öldum. Næpur eru þó nefndar nokkrum sinnum í
heimildum frá 18. öld. Á þeirri öld er líka minnst á
gulrófuna í fyrsta sinn hérlendis. Magnús Ketilsson
sýslumaður í Búðardal hlýtur að eiga við hana þegar
hann nefnir kálrætur í bæklingi sínum um
ræktunartilraunir frá 1779.
Garðrækt fór vaxandi á fyrri hluta 19. aldar og um
1850 voru heimilisgarðar á flestum bæjum. Garðrækt
hnignaði svo aftur í harðindunum á síðari hluta
aldarinnar. Tímamót urðu svo aftur 1882 þegar Hans
Schierbeck var skipaður landlæknir og settist að í
Reykjavík. Auk þess að vera læknir var hann lærður garðyrkjumaður og
hóf þegar tilraunir með korn- og matjurtarækt.
Schierbeck lagði kapp á að fá rófufræ úr norðanverðum Noregi.
Þaðan fékk hann Þrándheimsgulrófuna og þótti hún bera af öðrum rófum.
Eftir að hún hafði verið ræktuð hér með úrvali um eða innan við 10
kynslóðir var talið að kominn væri fram íslenskur stofn, eins konar
staðbrigði af Þrándheimsrófunni. Sú rófa fékk nafnið Íslenska gulrófan
nálægt aldamótunum 1900 og bar það með sóma í meira en hálfa öld en
glataði því síðan. Hún er enn til og er kölluð Ragnarsrófa.
Árið 1948 var gerð leit að staðbundnum
rófustofnum á landinu og þeir bornir saman á
Varmá. Einn þeirra reyndist bera af öllum öðrum.
Sá var frá Kálfafelli í Fljótshverfi og var þegar
tekinn til ræktunar. Á fáum árum náði sú rófa
nafninu Íslenska gulrófan. Hún var ræktuð til fræs
erlendis kynslóð eftir kynslóð óvarin fyrir
aðfrjóvgun. Við það glataði hún sérkennum sínum á
tiltölulega fáum árum.
Árið 1984 var aftur gerð leit að heimaræktuðum
rófum víða um land. Þá fundust 13 staðbundnir
stofnar. Þetta safn var reynt í tilraunum á Korpu og
síðan komið fyrir í Norræna genbankanum. Meðal
þessara 13 stofna var ómengað fræ af
Kálfafellsrófunni úr Fljótshverfi, að þessu sinni frá
Maríubakka. Nú er rófan kennd við þann bæ.
Árið 2000 bar Gert Poulsen hjá Norræna
genbankanum saman DNA-fingraför 47 rófustofna
sem þar eru varðveittir, þeirra á meðal 11 íslenskra.
Í ljós kom að fæstir hinna íslensku stofna höfðu
nokkra sérstöðu og voru aðeins lítið breyttar greinar
af þekktum erlendum yrkjum. En Maríbakkarófan
bætti það upp og reyndist alveg einstök í þessum
hópi og taldi ekki til skyldleika við nokkurn
rófustofn á Norðurlöndum.
Uppruni þessa rófustofns úr Fljótshverfi er þar
að auki dularfullur en það er kostur við þjóðlegan
nytjastofn. Kálfafells-/Maríubakkarófan er svo til komin að Helgi
Bergsson á Kálfafelli, þá unglingur, fann staka rófu í garði vorið 1903 og
ræktaði af henni fræ svo og af afkomendum hennar ár eftir ár alla sína
búskapartíð. En hvernig rófan var upphaflega í garðinn komin veit
enginn.
Saga gulrófunnar á
Íslandi í fáum orðum