blaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 22

22 I VIÐTAL
FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 ! blaóió
BMiöMki
Afkynjun og
pólitiskur
rétttrúnaöur
Einar Karl Haraldsson hefur
verið stjórnarformaður Hjálpar-
starfs kirkjunnar í fimm ár og
situr í sóknarnefnd Hallgríms-
kirkju. Hann hefur í áratugi verið
yfirlýstur vinstri maður. Ýmsum
finnst trú og vinstri mennska
ekki fara saman en Einar Karl
segist lengst af ævi hafa tekið
trúna aivarlega. „Sem barn fór
ég í kirkju með ömmu minni á
Akureyri og starfaði með æsku-
lýðsfélagi kirkjunnar þar. Svo
fjarlægðist ég trúna í mennta-
skóla og á róttæknisárunum. í
mótmælunum sem fylgdu í
kjölfar Víetnam stríðsins var
ég mjög óánægður með afstöðu
kirkjunnar og ég hafði svo mikið
við að ég gekk úr henni. En fyrir
tilviljun, sem reyndist mikii gæfa,
byggðum við hjónin hús með nú-
verandi biskup og smám saman
drógumst við inn í starfið í Hall-
grímskirkju og gengum aftur í
þjóðkirkjuna. Fyrir mér er kirkju-
starfið eins og kontrapunktur
í lífinu. Þangað sæki ég bæði
félagsskap og andlega uppörvun.
Maður getur verið með alls konar
yfirlýsingar í trúmálum en trúna
þarf að rækta eins og annað.“
Ertu einlægur trúmaður (dag?
„Ég býst við að lífsviðhorf mitt
byggist á trú, já.“
Ekki allt sem sýnist
Hversu mikla eymd hefurðu séð
í starfi þínu fyrir Hjálparstarf
kirkjunnar?
„Ég hef séð hungur og sveltandi
börn. Ég fór í minnisstæða ferð til
Indlands fyrir þremur árum og til
Mósambik og Malaví fyrir tveimur
árum. Kirkjan er víða að störfum í
afskekktustu, dreifbýlustu og harð-
býlustu stöðum heims. Þetta eru gíf-
urlega öflug hjálparsamtök og starfa
í beinu samstarfi við heimafólk. Ein-
kenni hjálparstofnanna kirkjunnar
er að þær puða lengi eftir að sviðs-
ljósið er farið af svæðunum eftir
hamfarir og hungursneyðir og hafa
mikið úthald. Við höfum til dæmis
verið í samstarfi við samtökin
Social Action Movement á Indlandi
í þrettán ár.“
Hvernig líðurþér þegarþú kemur til
lands eins og Indlands, sérð mikla
eymd og veist að það er einungis
hœgt að hjálpa broti afþessufólki?
„Eg ræddi þetta við föður Martin,
kaþólskan prest, sem er meðal leið-
toga í Social Action Movement í
Madras á Indlandi og spurði hvað
ég ætti að gera, neyðin blasti alls
staðar við og hvort maður ætti að
draga pening upp úr vasa sínum og
gefa næsta manni. Hann sagði að
það ætti ekki að gera neitt slíkt, ef
við ættum peninga aflögu skyldum
við láta fólk sem þekkti aðstæður
fá þá í hendur. Hlutirnir eru nefni-
lega ekki alltaf eins og þeir sýnast.
Betlarar á Indlandi eru oft betlarar
gagnvart útlendingum en sölumenn
gagnvart Indverjum. Ef þú kemur á
svona stað og hefur ekki þekkingu
á umhverfinu þá er mjög líklegt að
mest af því sem þú gerir sé bara kák.
Maður hefur séð að þegar umheimur-
inn fær áhuga á einhverju svæði eftir
hamfarir eða neyð þá brestur á sam-
úðarfull hjálparbylgja en stór hluti
af fyrstu aðgerðunum fer fyrir lítið.
Það er verið að senda kornflexpakka
og alls konar lúxusdót til fólks sem
hefur aldrei séð neitt þvílíkt og veit
ekkert hvað það á að gera við það.
Þess vegna er þekking á aðstæðum
og reynsla ásamt góðum tengslum
við heimafólk svo mikilvæg.“
Hættuleg einstaklingshyggja
Víkjum að (slensku kirkjunni. Erhún
of íhaldsöm, til dæmis ( viðhorfi til
hjónabands samkynhneigðra?
„Mér finnst að kirkjan þurfi og
eigi að fá tíma í það mál. Eg fagna
frumvarpi á Alþingi um réttarstöðu
samkynhneigðra þar sem staðfest
samvist fær sömu réttarstöðu og
hjónaband og réttur til ættleiðinga
og tæknifrjóvgunar er veittur að
fullu.
Mér óar hins vegar hráþýðing-
arnar úr kynjafræðunum sem lætt
er inn í frumvarpið. Það gætir hér
tilhneigingar til pólitísks rétttrún-
aðar eins og oft gerist þegar verið er
að sækja rétt fyrir minnihlutahópa.
Þá eru allir sem gera athugasemdir
við framkvæmdina dæmdir sem
andvígir þeim hópum. Við þekkjum
þetta vel úr vinstri hreyfingunni í
gamla daga en þar var samkeppni
um það hver væri mestur sósíalist-
inn. í því efni voru hreintrúarmenn,
bókstafstrúarmenn og réttrúnaðar-
menn og svo voru aðrir sem voru
taldi miðjumenn eða hægrimenn
og voru lítils metnir. Þetta verður
skelfilega leiðinlegt form af stjórn-
málabaráttu og þar er ekki rúm fyrir
neina gagnrýna hugsun.
Það sem ég gagnrýni er það að til
þess að ná fram réttindum samkyn-
hneigðra virðist talið nauðsynlegt
að leggja niður hugtökin karl og
kona. Þeim orðum virðist helst eiga
að útrýma úr íslenskri löggjöf. Rlkið
á einungis að viðurkenna einstak-
linga. Ekki er talið æskilegt að tala
um föður og móður því það veldur
erfiðleikum í sambúð fólks af sama
kyni. Þess vegna á bara að tala um
foreldri. Þarna eru menn að taka
út viðmið sem við höfum lengi haft.
Það er verið að afkynja lögin! Er það
þetta sem við viljum?
Ég efast um að menn hafi reiknað
dæmið til enda. Næsta krafa á þing-
inu er sú að taka fyrir hjúskapar-
lögin og tryggja að þar sé einungis
talað um hjúskap einstaklinga, ekki
karls og konu. Spurt hefur verið
hvort það sé nokkuð 1 verkahring
ríkisins að skipta sér af því hvernig
einstaklingar búa saman. Aðalat-
riðið sé að sambúðin sé skráð og
fái öll réttindi. Er þá nokkuð því til
fyrirstöðu að karlmenn búi við fjöl-
kvæni ef einstaklingar í þeim hópi
velja það? Er nokkuð að því að konur
búi við fjölveri ef einstaklingar í
þeim hópi vilja það?
Ég tel að rökræn útleggingin á
þessari lagahugsun leiði okkur aftur
á vit miðalda. Við mættum hugleiða
það að á sama tíma er í Afríku og
Asíu og víða annars staðar barist
gegn fjölkvæni og reynt að bæta rétt-
arstöðu kvenna með því að koma
þeim út úr slíkri kúgun.
Svo getur maður spurt sig hvaðan
þessi róttæka einstaklingshyggja sé
komin.
Hún kemur væntanlega úr kynja-
fræðum sem hafa verið í tísku und-
anfarana áratugi. Þetta er svo rót-
tæk einstaklingshyggja að henni er
hægt að jafna til síngirni róttækrar
frjálshyggju og hætt er við að hún
snúist í fyllingu tímans gegn kvenna-
baráttunni. jafnréttisbaráttan lyfti
konunni úr gleymsku aldanna,
aflaði viðurkenningar á hlutverki
hennar 1 menningu og atvinnulífi
og setti kröfuna um jafnan rétt og
jöfn laun á oddinn. Nú berst róttæk-
asti armur kvennahreyfingarinnar
fyrir því að afkynja konuna rétt í
þann mund sem hún er að ná sér á
strik í okkar samfélögum. Baráttan
tekur á sig furðulegustu myndir.
Forsætisráðherra Islands má ekki
einu sinni senda bráðmyndarlegum
lögfræðinema, sem orðið hefur
hlutskarpastur í mánaðarlöngu at-
vinnuviðtali, hamingjuóskir 1 nafni
þjóðarinnar.
Ég styð forsætisráðherra og ríkis-
stjórnina heils hugar í því að hrófla
ekki við hjúskaparlögunum núna.
Það er ærið verkefni fyrir þingið
að hugsa ráðgerðar réttarbætur til
enda og ræða þann ágreining sem
varð í nefndinni um ættleiðingar og
tæknifrjóvganir til botns meðal ann-
ars með hliðsjón af framtíðarhags-
munum barna.“
Hræsni og röng stefna
Þú ert ekki enn búinn að svara þessu
um kirkjuna, viltu það ekki?
„Ég skil ekki þá kröfu að það sé
nauðsynlegt að búa til einhæfan
ramma utanum fjölbreytni mann-
lífsins. Svo virðist sem ekki sé nóg
að búa til sérstakt kirkjulegt ritúal
fyrir samkynhneigða heldur er þess
krafist að það heiti hjónaband og
hjónavígsla. Af hverju er nauðsyn-
legt að „afbyggjá' þá merkingu sem
þetta fyrirbæri hefur haft í menn-
ingu okkar, sögu og trú? Ég leyfi mér
að vera íhald í þeim efnum um leið
og mér finnst að vígja megi og blessa
önnur form sambúðar. Kirkjan
ætlar að afgreiða málið árið 2007.
Hún er hluti af alþjóðasamtökum
og þarf að geta rökstutt niðurstöðu
sína með guðfræðilegum vísunum.
Það væri mikill skaði ef þingið færi
að skipa kirkjunni fyrir, jafnvel þótt
það sé gert undir yfirvarpi frjáls-
lyndis. Slíkt myndi valda klofningi
í kirkjunni og yrði líklega upphaf
að endanlegum klofningi ríkis
og kirkju - sem þarf ekki að vera
vont mál út frá sjónarhóli þjóðkirkj-
ó' ftt'Cái UíhX

ISLENSK BLOM