blaðið - 23.06.2006, Blaðsíða 22

22 I ÝMISLEGT
FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 2006 blaðiö
Tekist á við skyndibitalífsstílinn
Slow Food hreyfingin leggur áherslu á aðfólk taki sér tíma í að elda og njóta matarins.
Skyndibitafæði hefur verið að
ryðja sér til rúms undanfarinn ára-
tug og er orðið fastur liður í matar-
æði fólks um allan heim. Sá timi sem
fólk gefur sér í að elda, matast og
njóta er farinn að styttast allverulega.
Tímaleysi einkennir lífsstíl margra
þjóða og langir vinnudagar gera það
að verkum að samverustundum fjöl-
skyldunnar fækkar. Hraður lífsstíll
kemur niður á mataræði fólks sem
farið er að sækja í skyndibitann í æ
ríkari mæli sökum tímaskorts.
Skyndibitavæðingin varð til þess
að ítalskur blaðamaður og matgæð-
ingur að nafni Carlo Petrini kom á
fót The Slow Food Movement árið
1986. Petrini var farið að ofbjóða
vöxtur skyndibitakeðja og taldi að
matarmenningu Itala stafaði ógn
af skyndibitavæðingunni. Opnun
skyndibitarisans McDonalds í hjarta
Rómarborgar var kornið sem fyllti
mælinn. Petrini taldi að þörf væri á
breytingum og vildi hvetja fólk sem
var sama sinnis til að taka stjórn
á lífi sínu og matarvenjum og láta
ekki glepjast af skynbitalífsstílnum.
Þannig varð markmið samtakanna
að vekja fólk til umhugsunar um mat-
aræði og hefðbundna matreiðslu.
Samtökin leggja áherslu á að
ferskra matvæla sé neytt og standa
vörð um rétt neyt-
enda til þess að
fá nákvæmar
upplýsingar
uminnihalds-
efni ýmissa
matvara.
Eins vilja
samtökin
að fólk leggi
rækt við
gamlar hefðir
sem tengjast matreiðslu og með-
höndlun matarins.
Á sl. tveimur áratugum hafa sam-
tökin eflst gífurlega og
telja þau nú um 80.000
meðlimi í yfir 100
löndum. Meðlimir
samtakanna vilja
leggja rækt við þá
matarmenn-
ingu og hefðir
sem tíðkast
hafa í matargerð.
Fólk er hvatt til
þess að staldra við
og elda hollan og góðan mat og njóta
hans í samvist fjölskyldu og vina.
Staðreyndin er sú að almenningur
er í ríkari mæli farinn að neyta versk-
miðjuframleidds og næringarsnauðs
matar sem hefur eldd eingöngu áhrif
á matarmenninguna heldur einnig
á samverustundir fjölskyldunnar.
Skyndibitinn ógnar þannig ekki að-
eins heilsu almennings heldur dregur
einnig úr samskiptum fólks.
Nánari upplýsingar má finna á www.
slowfood.com.
ISUZU CREW CAB LS 2,5 TDI32"
09/02 ek.90þkV.l 550,-
_ ^UaMuvtAeúLcoUtm.
agf-qK? s.-d,....,« s •
www.bilamarkadurinn.is
Smiöjuvagur 46-«
s: 567-1800 @(U)[L
F0RD F250 HARLEY DAVIDS0N.
Árg.04 Ek.Uþ.m Skipti Ó/D
Tilboð Lán. Kr 3,6,- + kr. 300,-
VOLVO S 70 2,5 20V sjálfsk.
03/97 ek.117 Toppbíll.
FIAT DUCAT0 HÚSBÍLL DfSEL
04/95 ek.105 þ.kSnyrtilegur
MMC LANCER 0Z RALLY 2,0
Árg.02 Ek.74þ.km V.1B50,-
T0Y0TARAV4Árg.99
Ek.78 þ.km V.990,-
AUDIA 3 SP0RTBACK 1,6
12/04 ek.30þk 5 DYRA
BMW 320 DlSEL SJ.SK.Árg.03
Ek.155þ.km Hátt lin getur fylgt!!
/jp.

T0Y0TA RAV 4
12/01 EK.84Þ. V.1590,
Opnunartími: Mám
10:00-

Geta forvarnarherferðir
verið tvíeggja vopn?
Fíkniefnaherferðir hafa margar hverjar ekki gengið að óskum þráttfyrir einlœgan vilja og
dugnað þeirra sem aðforvörnum standa.
Herferðir gegn fíkniefnum hafa
margar hverjar mistekist bæði hér-
lendis og erlendis. Hver man ekki
eftir íslandi án eiturlyfja árið 2000.
Þau plön gengu ekki eftir og nú sex
árum seinna hefur ekki mikil breyt-
ing orðið á. Menn voru svo sannar-
lega bjartsýnir og voru forvarnar-
starfsmenn óhræddir við að fræða
ungviðið f menntaskólum landsins
um fikniefni og skaðsemi þeirra. Þá
mættu oft á svæðið ungir og svalir
menn um tvítugt sem höfðu barist
við fíkniefni en höfðu til allrar ham-
ingju náð sér, í bili að minnsta kosti.
Þessir forvarnarfulltrúar sögðu
sögu sína og léku á alls oddi. Sögur
voru sagðár á skemmtilegan hátt og
skilaboðin um skaðsemi fíkniefna
fylgdu oftar en ekki rétt aðeins með
í lokin. Skilaboðin voru því kannski
ekki jafnskýr og ætla mætti, sérstak-
lega með tiíliti til þess að menn virt-
ust ná sér ágætlega eftir neyslu og
bjuggu yfir spennandi lífsreynslu
og höfðu áhugaverðar sögur og að
segja.
Getur virkni herferða orðið öfug
við það sem lagt er upp með?
Grein sem var skrifuð í The Los
Angeles Times fyrir rúmum áratug
síðan fjallaði um fíkniefnabölið og
herferðir gegn því. Þar fjallaði grein-
arhöfundur um ástæður þess að her-
ferðir gegn fíkniefnum skiluðu ekki
tilætluðum árangri. Ástæðuna taldi
hann meðal annars vera að slíkar
herferðir byggja oftast á þeirri ein-
földu hugmyndafræði að leggja
þurfi algert bann við fíkniefnum
og að enginn munur sé á milli
þess að neyta fíkniefna og misnota
þau. Forvarnarstafið er þá byggt á
hræðsluáróðri öðru fremur. Eins er
ekki tekið tillit til þeirra aðstæðna
sem verða til þess að fólk leiðist út
í neyslu.
Sú kaldhæðnislega staðreynd sem
menn standa frammi fyrir er sú
að herferðir gegn fíkniefnum virð-
ast jafnvel hafa þær afleiðingar að
neysla eykst í kjölfarið. I gegnum
tímann hafa verið háð stríð gegn
ópíum, kókaíni og marijúana svo
eitthvað sé nefnt. 011 þessi svoköll-
uðu stríð gerðu það að verkum að
vinsældir efnanna jukust. Greinar-
höfundur The Los Angeles Times
tiltekur tvær ástæður fyrir þessu.
Hugmyndin um algjört bindindi
„kennir“ ekki ungu fólki hvernig
megi neyta vímuefna eins og áfengis
í hófi og öll efni, sama hversu skað-
legþau eru, eru sett undir sama hatt.
Eins má segja að of mikið sé einblínt
á fíkniefnin sjálf. Rætt er um hvaða
áhrif þau hafa á líkama og sál, hvers
kyns þau eru og hvað er til á mark-
aðnum. Því getur slík fræðsla orðið
að góðri og spennandi kynningu
á fíkniefnum sé ekki rétt að henni
staðið og þeir sem höfðu enga hug-
mynd áður um áhrif ákveðinna efna
eru skyndilega orðnir alltof fróðir.
Þá er hætta á því að spennan við að
neyta hins forboðna efnis aukist. Á
þeim tíma sem greinin var skrifuð,
kom fram að í löndum þar sem tíðni
vímuefnaneyslu var lægri snerust
forvarnir fyrst og fremst um að
fræða ungmenni um ábyrga neyslu
og skaðsemi efnanna í stað þess að
leggja stund á hræðsluáróður og al-
gert bann.
Einblínt á vímuefnin
Viðbrögð einstaklingins við fíkni-
efnum byggir á stórum hluta á því
í hvernig hugarástandi viðkomandi
er, hverjar væntingar hans eru til
efnisins og hver orsök neyslunnar
er. Er efnið notað til þess að lyfta
sér upp eða gegnir það einhvers
konar sáluhjálpar hlutverki sem
erfitt er að sleppa hendinni af. Stór
hluti þeirra sem misnotar vímugjafa
eru einstaklingar sem hafa fundið
ákveðna flóttaleið í gegnum neysl-
una og því þurfa forvarnir að taka
meira mið af.
Leita þarf nýrra ieiða
Þegar ítrekað er reynt að nálgast
sama vandamálið án þess að tilætl-
aður árangur náist, af hverju er þá
ekki leitað nýrra leiða? Þrátt fyrir að
algert bann við vímuefnum gangi
ekki upp í þeim tilgangi að hindra
eða draga úr notkun þeirra þá þarf
ekki að fara hina leiðina og lögleiða
fíkniefnin. Sú hugsun virðist hamla
því að nýrra leiða sé leitað. Má ekki
leggja áherslu á hófsama notkun
sumra vímugjafa eins og áfengis
og kannabisefna. Þó að slíkar leiðir
séu farnar þá þarf ekki að afnema
viðurlög við misnotkun á hörðum
fíkniefnum.
Gagnsemi hófsamra leiða í for-
vörnum hefur komið fram í barátt-
unni gegn reykingum en töluvert
hefur dregið úr þeim undanfar-
inn áratug. Má þar líklega þakka
ýmsum þáttum eins og auglýsinga-
banni og takmörkun reykinga á op-
inberum stöðum. Fræðsla um skað-
semi reykinga hefur skilað miklu og
hefur viðhorf almennings breyst án
þess að hræðsluáróðurs hafi notið
við. Skilaboðin hafa komist til skila
með gagnlegum hætti og þrátt fyrir
að sígarettur séu löglegar þá er varla
nokkur sem telur reykingar skað-
lausar. Upplýsingaflæðið hefur gert
fólki kleift að meta hættuna og taka
afstöðu. Þannig hefur hverjum og
einum verið gert mögulegt að taka
upplýsta ákvörðun sem hlýtur að
mótast af þeirri fræðslu sem viðkom-
andi hefur hlotið. Ein besta forvarn-
arleiðin hlýtur því að vera sú að allir
hljóti uppbyggilega fræðslu í stað
hræðsluáróðurs sem rannsóknir
hafa sýnt fram á að hefur takmark-
aða virkni.
hilda@bladid.net