blaðið - 01.07.2006, Blaðsíða 20

20 I VIÖTHL
LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 2006 blaöiö
Helen Ólafsdóttir er nýkomin frá Srí Lanka þar sem hún starfaði á vegum norræna Helen segir að á svæðum Tígranna séu vopnaeftirlitsmenn f raun hvað öruggastir því Tamíl Tígrarnir ráða yfir stóru landi í norðrinu þar
vopnaeftirlitssins en átök í landinu hafa magnast að undanförnu. sem þeir hafa byggt upp stjórnsýslu, lögreglu og réttarkerfi sem er fullkomlega starfhæft. Fólk býr við ákveðið öryggi en í raun ekkert
val.
Stríðið sem fólkið vill ekki
Hundruð manna hafa fallið í átökum stjórnarhersins og uppreisnarmanna tamílsku Tígranna á Srí Lanka á undanförnum mán-
uðum og svo virðist sem vopnahléð sem undirritað var í febrúar árið 2002 sé brostið. íslendingar taka þátt í norræna vopnahlés-
eftirlitinu (SLMM) sem hefur milligöngu um vopnahléð og eftirlit með að skilmálum þess sé fylgt. Eftir að Evrópusambandið setti
Uppreisnarhóp tamílsku Tígranna á lista hryðjuverkahópa hafa Tígrarnir lýst sig andsnúna því að vinna með eftirlitsmönnum frá
Danmörku, Finnlandi og Svíþjóð, sem tilheyra ESB. Norðmenn og íslendingar eru því einu þjóðirnar sem Tígrunum hugnast að
starfa með en stjórnvöld á Srí Lanka sendu hins vegar í vikunni frá sér yfirlýsingu þar sem þeir sögðust ekki geta fellt sig við að
Norðmaður myndi leiða SLMM því Norðmenn eru í hlutverki sáttasemjara í friðarviðræðunum og þykir mörgum í suðurhluta Srí
Lanka Norðmenn vera að taka á sig of stórt hlutverk í friðarferlinu. Þróun mála á Srí Lanka undanfarnar vikur gæti sett íslendinga
í sérstaka stöðu sáttasemjara í langvinnri deilu milli þjóðarbrotanna sem búa á eynni.
Upphaf átakanna á Srí Lanka er
að finna í þjóðernisáherslum
ríkisstjórnar landsins eftir
að það hlaut sjálfstæði, en það var
áður breska nýlendan Ceylon. Bretar
yfirgáfu landið árið 1948 og þá tók
meirihluti Sinhala þjóðarbrotsins
við völdum. Ibúar Srí Lanka eru rúm-
lega tuttugu milljónir og telja Sin-
halar um 14 milljónir og eru flestir
búddistar. Tamílar telja um 3,2
milljónir en þeir eru flestir hindúar.
Múslimar og kristnir skipa að mestu
minni þjóðarbrot.
Helen Ólafsdóttir hefur starfað
sem talsmaður SLMM á Srí Lanka
undanfarið eitt og hálft ár en er ný-
komin heim. Hún segir að þær þjóð-
ernisáherslur sem settar voru af
stjórnvöldum þegar Bretarnir hurfu
frá landinu hafi skapað ójafnræði
milli þjóðarbrotanna.
„Bretar fluttu inn Tamíla frá Suður-
Indlandi til að vinna á te-plantekr-
unum þegar Srí Lanka var hluti af
breska heimsveldinu, um miðja ní-
tjándu öld. Ástæðan fyrir þessum
fólksflutningi er fyrst og fremst sú
að Tamílarnir voru betra vinnuafl
en innfæddir. Vinnusemi er hluti af
þeirra menningu. Það voru reyndar
Tamílar fyrir á Srí Lanka vegna ná-
lægðarinnar við Indland.
Þegar Bretarnir yfirgáfu landið þá
tryggðu þeir Tamílum ákveðin rétt-
indi í stjórnarskránni. Litlu seinna
kemst til valda Salamon Bandaran-
aike sem var þjóðernissinni og hann
lagði mikla áherslu á að sameina
þjóðina undir formerkjunum: Ein
þjóð, eitt tungumál, ein trú. Hann
var myrtur en við tók kona hans, Si-
rimavo Bandaranaike, sem var fyrsti
kvenforsetinn í heiminum. Hún tók
stefnu manns síns enn lengra og lét
nánast banna Tamíl tungumálið og
í raun afnam sérréttindi Tamíla al-
gerlega, þau sem þeim höfðu verið
tryggð í stjórnarskrá sem minnihluta-
hópi. Hún skerti ennfremur allan að-
gang þeirra að stjórnsýslunni. Þessi
stefna varð til þess að Tamílar fóru
að berjast fyrir réttindum sínum.
Tamílarnir voru mjög sundurleitur
hópur og þeir áttu engan raunveru-
lega leiðtoga. Það tók þá töluverðan
tíma að skipuleggja sig og komast
að samkomulagi um leiðtoga. Það
er ekki fyrr en með Prabakaran á átt-
unda áratug, þeim sem nú leiðir bar-
áttuna, að tókst að sameina Tamíl Tí-
grana og gera þá að skæðu hervaldi
sem barðist við stjórnarherinn um
árabil eða fram að vopnahléi."
Tígrarnir klofnir
Helen segir átökin nú fyrst og fremst
afleiðingu klofnings í sveitum Tí-
granna en uppreisnarhópur undir
forystu Karuna liðþjálfa hefur haldið
uppi árásum á Tígrana sem hafa
svarað með árásum á stjórnarherinn
og Iögregluna.
„Vopnahléið hélt mjög vel þar til
klofningurinn varð hjá Tígrunum.
Það hefði kannski mátt sjá þessa at-
burðarás fyrir en Karuna sem var
hershöfðingi Tígranna í austrinu
sagði sig úr fylkingunni í kjölfar
valdabaráttu árið 2004. Tígrarnir
höfðu fyrirhugað að gera hann
óvirkan og taka yfir svæðið í austr-
inu sem hann stýrði. Hann var boð-
aður á fund í Kilinochchi, höfuðvígi
Tígranna í norðrinu, ásamt öðrum
hershöfingja í Trincomalee héraði
sem var einnig orðinn mjög valda-
mikill. Sá síðastnefndi mætti og var
gerður óvirkur en Karuna lét ekki sjá
sig. Það sem Tígrarnir áttu þó ekki
von á var að stjórnin tæki Karuna
undir sinn verndarvæng."
Samsæriskenningar
Grunur leikur á að það sé einhvern
konar samstarf á milli klofnings-
sveitar Karuna og afla innan stjórn-
arhersins. Stjórnvöld hafa nýlega
viðurkennt að það kunni að vera ein-
hver tengsl á milli undirmanna hers-
ins og Karuna en að það sé ekki með
vitund stjórnvalda.
„Svo eru ýmsar samsæriskenningar
sem eru áhugaverðar eins og t.d. um
Mutalif liðþjálfa hjá leyniþjónust-
unni sem var drepinn í Colombo
á síðasta ári. Stjórnvöld kenndu
Tígrunum um en talið er að þessi
maður hafi átt þátt í að koma Kar-
una undan í baráttunni við Tígrana.
Samsæriskenningarnar segja hins
vegar að hann hafi verið drepinn af
eigin mönnum þar sem hann vissi of
mikið um stuðning stjórnvalda við
Karunamenn. Það verður svo sem að
taka þessum kjaftasögum með fyrir-
vara en þær hafa auðvitað mjög nei-
kvæð áhrif á umhverfið en svo má
auðvitað vel vera að það sé eitthvað
til í þessu.“
Græða á stríði
„Það var greinilega eitthvað samband
á milli einhverra deilda hersins og
Karuna og ólíklegt að hann hefði yf-
irgefið Tígrana nema með vitneskju
um stuðning annarsstaðar frá.
Auðvitað er það nú líka svo að það
eru alltaf ákveðnir menn, s.s. ein-
hverjir hershöfðingjar til dæmis og
jafnvel háttsettir menn innan leyni-
þjónustunnar sem hafa grætt mikið
á stríðinu og eflaust eru mjög margir
hópar sem myndu græða áfram-
haldandi stríði. Menn efast um það
að t.d. fyrrverandi forseti landsins
Kumaratunga Bandanaraike, barn
þeirra hjóna sem réðu á sínum tíma,
hafi haft vitneskju um þetta en það
breytir ekki því að Karuna hefur
verið með búðir á yfirráðasvæðum
stjórnvalda með vitund hersins. Það
er líka klárt mál að Karuna hefur
verið að fjölga sínum liðsmönnum.
UNICEF sagði nýlega í yfirlýsingu
sinni að Karuna bæri líklegast
ábyrgð á flestum barnshvörfunum
sem hafa átt sér stað í Austrinu með
það fyrir augum að þjálfa þessi börn
sem hermenn.
Það veit enginn hvar Karuna er.
Hans menn hafa verið í austurhlut-
anum að gera óskunda. Þeir hafa
farið inn á svæði Tígrana og gert
árásir á þá og leitað svo í skjól stjórn-
valda. Karuna er Tígri og þekkir vel
til þeirra skipulags og vinnubragða
svo ýmsir menn í stjórnsýslu hers-
ins sæu sér eftir til vill hag í að hafa
slíkan mann undir sínum verndar-
væng ef stríðsátök brjótast út þótt
þetta sé náttúrulega ekki yfirlýst
stefna stjónvalda eða forsetans."
Arásir á báða bóga
Tígrarnir hafa gagnrýnt stjórnvöld
harðlega fyrir aðgerðarleysi vegna
árása Karuna á Tígrana en þeir
hafa í kjölfarið aukið árásir sínar á
herinn og lögregluna. I apríl síðast-
liðnum var gerð sjálfsmorðsárás í
höfuðborg landsins, Colombo, þar
sem yfirmaður stjórnarhersins særð-
ist. Árásin var gerð af konu sem talið
er að hafi komið úr röðum Tígranna.
Stjórnin, undir forsæti Mahinda Ra-
japakse sem fór með sigur af hólmi í
forsetakosningunum í nóvember, fyr-
irskipaði í kjölfarið árásir á Tígrana.
Tígrarnir litu á þessa árás sem klára
stríðsyfirlýsingu þó hvorugur aðil-
inn hafi sagt upp vopnahléssamn-
ingnum með formlegum hætti.
„Þessi þróun mála ætti í raun ekki
að koma neinum á óvart. Hún er
algerlega í samhengi við það sem
Prabakaran, foringi Tígranna, sagði
fyrir forsetakosningarnar í nóvem-
ber. Hann sagði að það kæmi það í
hlut sigurvegarans að taka á þessum
vopnuðu fylkingum, og átti við Kar-
una, annars yrðu Tígrarnir að taka
til sinna ráða. Og það er akkúrat það
sem Tígrarnir gerðu og er ástandið
sem ríkir nú í dag. Ef menn hefðu
hlustað á þetta þá hefðu árásir Tí-
granna í desember ekki þurft að
koma á óvart.“
Sniðgengu kosningar
Það eru margir á þeirri skoðun að
síðustu mánuðir hefðu þróast með
öðrum hætti ef Tígrarnir hefðu ekki
sniðgegnið forsetakosningarnar í
nóvember. Tígrarnir tóku þátt í þing-
kosningunum fyrir ári, en þar áttu
þeir flokk í framboði. Þeir áttu hins
vegar engan forsetaframbjóðanda og
þeir sniðgengu þær kosningar alger-
lega og meinuðu sínu fólki að fara á
kjörstað.
„Þeir sögðust ekki vera tilbúnir til
að styðja við nokkurn mann úr suðr-
inu. Þeir sögðu að suðrið væri annað
land og að þeir ætluðu ekki að taka
þátt í kosningunum. Ef Tígrarnir
hefðu hins vegar leyft sínu fólki að
kjósa þá hefði útkoman orðið önnur.
Ranil Vikramesinga, var forsætis-
ráðherra þegar friðarsamningarnir